Reflecteren op intensieve theateravond Kings of war: een nobel streven, maar soms een brug te ver

11 december 2017

Op maandagavond 27 november werden zeventig onderwijsprofessionals ondergedompeld in de theatervoorstelling Kings of war jr., een bewerking van het klassieke stuk van Shakespeare. Het was een van activiteiten van het NIVOZ-podium in de maanden november en december. Mascha Enthoven leidde met NIVOZ-collega Gerard de Jong het vraaggesprek naar aanleiding van het stuk, dat door 14-20 jarige scholieren werd gespeeld en onder regie stond van Toneelgroep Amsterdam. ‘Onze uitdaging was om de ervaring van deze theateravond te verbinden met het werk in de onderwijspraktijk.’ Een nobel streven, maar niet eenvoudig. Haar reflectie.

Het bezoeken van Kings of war jr is een unieke ervaring. In korte tijd gebeurt er zoveel en word je zo geraakt, op het persoonlijke en maatschappelijke vlak, dat je na afloop graag in gedachten verzinkt. De behoefte om met elkaar bij deze impact stil te staan ervaarde ik zelf toen ik een week eerder de voorstelling ter voorbereiding zag. Kings of war jr. gaat natuurlijk over leiderschap, wat heeft onze samenleving van een leider nodig? Maar het gaat ook over jouw leiderschap en over burgerschap, wat zie ik mezelf doen als onderdeel van die samenleving? Waar kom ik op voor mezelf, in hoeverre houd ik al dan niet de verbinding, zie ik ook nog die ander staan?

We wilden met stichting NIVOZ onderzoeken of we de betekenis van Kings of war jr. konden verbinden aan onze missie: leraren en schoolleiders sterken op het gebied van hun pedagogisch leiderschap, dat wil zeggen: leiderschap vanuit verantwoordelijkheid en verbondenheid. Een nobel streven. Mijn collega Gerard en ik ontwierpen de opbouw voor het nagesprek zorgvuldig, waarbij we eerst ruimte gaven aan een persoonlijke reflectie, als opmaat voor de brug die we uiteindelijk wilden slaan: een vertaling naar het handelen in de onderwijspraktijk. Is er een directe link tussen het getoonde of ervaren leiderschap tijdens de voorstelling en datzelfde leiderschap in het beroep als leraar of schoolleider?

Een brug te ver....
De mensen die voor het nagesprek bleven, waren bereid en vol goede moed om dieper op deze vraag in te gaan. Maar wat direct ook bleek was dat voor betekenisgeving aan deze intense voorstelling tijd nodig is. Het was simpelweg te vroeg voor een vertaling. Er bleek behoefte aan contemplatie.
Enkele van de deelnemers vertelden mij later dat voor hen de hele voorstelling in het teken had gestaan van primaire, snelle reacties en dito keuzes, terwijl zij zelf vaak de voorkeur geven aan het afwegen van meerdere perspectieven. Er was geen ontkomen aan en dus eigenlijk ook geen mogelijkheid om je uit te spreken of je überhaupt wel mee wilde doen. Zie ook het verslag en de ervaring die NIVOZ-collega Rob van der Poel eerder optekende. Kings of war kruipt onder je huid. Het was ‘actief meedoen’ of ‘afhaken’.

Als bezoeker van de voorstelling werd je vanaf het begin (bewust) uit je ‘comfortzone’ gehaald: je mocht niet naast de collega of vriend zitten waarmee je was gekomen. Iedereen werd onderdeel van een team dat zich ten doel moest stellen te ‘winnen’. Dat team moest zich uitspreken over ‘wat ze een goede leider vinden’. Veel bezoekers gingen hier helemaal in op, een enkeling moest hard aan het werk omdat ze ‘gewoon een fijne voorstelling had verwacht, waarnaar je ontspannen kon kijken.’

Voor iedereen was de voorstelling meer dan indrukwekkend geweest. Al onze vragen die een beroep deden op reflectie op het eigen handelen/leiderschap en werk als onderwijsprofessional werden nog niet direct verstaan. We realiseerden ons als gespreksleiders al gauw dat één vraag in het nagesprek wellicht genoeg was geweest. Misschien was daarmee de verbinding met het onderwijs al dan niet gelegd, maar dat was dan goed geweest. Daarom alsnog: ‘Hoe gaat het nu met je?’.

Mascha Enthoven is verbonden aan NIVOZ-opleidingen en sinds augustus 2018 ook lector 'Pedagogische opdracht' bij hogeschool InHolland.