Prijswaardig onderzoek naar burgerschapsonderwijs: ‘Wie krijgt de boodschap mee dat hun stem en inbreng ertoe doet – en wie niet?’

18 februari 2022

Burgerschapsonderwijs staat hoog op de politieke en maatschappelijke agenda. Voor een geloofwaardige democratie is het essentieel dat elke jonge burger dat leert. Toch laat onderzoek telkens ongelijkheden zien. Lisa Hu – de voorbije zomer afgestudeerd als sociologe aan de UvA - onderzocht hoe en waarom de basisschool als oefenplaats voor burgerschap verschillend werkt voor verschillende kinderen. En ze komt met een methode. Voor haar scriptie ontving Lisa vorig week de Jan Brouwer-prijs van de KHMW, een prijs voor beste maatschappijwetenschappenscriptie.

Subjectieve percepties en ervaringen bepalen hoe kinderen hun school als oefenplaats kunnen benutten, zo staat in de publiekssamenvatting van ‘Same classroom, different citizenship learning opportunities’ te lezen. Daarom ontwikkelde Lisa Hu voor haar case-study een visuele interviewmethode. Doordat kinderen zelf hun ervaringen konden tekenen en aanwijzen, kwamen er ‘verhalen’ naar voren waar ander bestaand onderzoek tot nu toe niet goed bij kwam. ‘Uit die verhalen blijkt dat er ongelijke toegang is tot belangrijke oefenmomenten voor burgerschap, zelfs binnen dezelfde klas, vertelt Lisa.

Zo is schuring inherent aan democratisch burgerschap, maar dit kan voor sommige kinderen voelen als een risico op conflict of afwijzing. Daardoor zijn het juist de kinderen die zich minder thuis voelen op school of weinig vertrouwen hebben dat ze verschil maken, die waardevolle oefenmomenten kunnen mislopen. Ook zijn degenen die mogen oefenen met inspraak op school vaker de kinderen die toch al als mondig of slim gezien worden. Uit deze ervaringen lijken kinderen impliciete boodschappen te trekken, over wiens stem ertoe doet — in de minisamenleving op school en mogelijk ook in de grotere samenleving daarbuiten.

Met haar studie stelt ze een nieuwe manier voor om naar ‘civic self-efficacy’ te kijken — het geloof in de eigen capaciteiten als burger. Dit biedt een basis om beter te begrijpen hoe, waarom en wanneer kinderen versterkt of gehinderd worden in hun burgerschapsleren. Op basis van deze bevindingen doet deze scriptie aanbevelingen om oefenkansen voor burgerschap rechtvaardiger te verdelen op scholen.

Terra Nova - Democratisch Design

Lisa Hu doet al langer mooi en belangrijk werk. Vanuit haar stichting Terra Nova - Democratisch Design zet ze zichzelf en anderen aan het denken over de wereld waar we samen in willen leven. Zo werd -  samen met 500 kinderen het dialoog- en burgerschapsspel Terra Nova Minimaatschappij ontworpen en onafhankelijk uitgegeven. Het was het afstudeerproject van Lisa  als studente van de Design Academy Eindhoven in 2014. Op basis daarvan kreeg ze al eens de 'Connect(r)ing' toegekend, een prijs voor studenten die uitzonderlijke verve tonen in hun rol als 'connector' van verschillende mensen.

‘De grote uitdagingen van de samenleving zijn te belangrijk om over te laten aan een handvol besluitvormers, dus proberen we ervoor te zorgen dat iedereen mee kan doen,’ zo staat er op haar eigen LinkedIn-profiel over de stichting te lezen. ‘We maken complexe vraagstukken toegankelijk en brengen je in gesprek met mensen die je anders niet spreekt. Samen bevragen we kritisch onze huidige systemen en stellen we mensen in staat zelf alternatieven te ontwerpen.’ Terra Nova Minimaatschappij wordt sinds 2017 – de datum van de uiteindelijke uitgave - door 700 scholen en andere organisaties gebruikt (van basisonderwijs tot universiteit).

Twee collegejaren terug begon Lisa Hu met een pre-master en master Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Het gaf me een taal om de structuren in de wereld om me heen te leren zien én te benoemen,’ schrijft ze in een LinkedIn-post. Maar de weg naar het resultaat was minder glamoureus dan doet voorkomen, vult ze aan. ‘Het was ook zwaar. Juist omdat het me veel meer deed dan verwacht. Als perfectionist wilde ik niet alleen de kans om te studeren optimaal benutten; sociologie confronteerde me ook met allerlei blinde vlekken in mijn werk en persoonlijke leven.’

Als perfectionist wilde ik niet alleen de kans om te studeren optimaal benutten; sociologie confronteerde me ook met allerlei blinde vlekken in mijn werk en persoonlijke leven.’'

Het duurde dan ook een tijd voordat ze klaar was om iets te delen. ‘Het pad liep langs lockdownstress (scholen dicht!), tijdsdruk, imposter syndrome, paniek. Een feestelijk bericht is één kant van het verhaal. Maar de strijd benoemen, met de boodschap dat alles lukt als je maar hard genoeg werkt, is aan de andere kant juist schadelijk. Het oprechte verhaal is dat het heel anders had kunnen lopen, zeker als ik niet op allerlei belangrijke momenten vertrouwen, ruimte en aanmoediging had gekregen. En dat ik nu voel dat ik daar heel erg dankbaar voor ben, omdat het voor mij het verschil maakte tussen scriptieprijswaardig onderzoek kunnen doen, en überhaupt nooit aan onderzoek begonnen zijn.’

Dit is overigens ook meteen het punt dat ze met haar scriptie wil maken, maar dan op het gebied van burgerschap op school. Wie krijgt, in de alledaagse en onbewuste omgang, de boodschap mee dat hun stem en inbreng ertoe doet – en wie niet? Wie wordt er aangemoedigd of durft hun vinger op te steken voor belangrijke ontwikkelkansen voor burgerschap? 

Het tegengaan van ongelijkheid bij burgerschap past in elk geval naadloos binnen de missie van Stichting Terra Nova, dus krijgt dit onderzoek volgens Lisa ook zeker een vervolg. Zo is ze op zoek naar manieren om de belangrijkste handvatten uit het onderzoek (visueel?) naar de onderwijspraktijk te brengen.

Wil je daarin samenwerken? Stuur Lisa dan een bericht!

Email: [email protected]

Meer over de scriptie

De scriptie is hier te lezen: https://lnkd.in/eSGRyPXV
Bekijk het juryrapport van de KHMW: https://lnkd.in/eWyaJkA9
De gehele uitreiking met het juryrapport voorgedragen door niemand minder dan Halleh Ghorashi (31:40): https://lnkd.in/e-PEG9y8

 

Burgerschap en Ongelijkheid - Jan Brouwer Scriptieprijs - Lisa Hu from Stichting Terra Nova on Vimeo.