Positieve psychologie en levenskunst: de vijf beste tips

24 juli 2019

Dit voorjaar werd aan de Universiteit Utrecht een ‘Well-being Week’ georganiseerd. ‘De aanleiding was dat we steeds meer signalen ontvingen dat de stress onder studenten en medewerkers toeneemt’, legt universitair/hbo-docent Vincent Duindam uit. Onlangs gaf hij een presentatie voor studenten en collega’s met tips uit de positieve psychologie en levenskunst. Zijn belangrijkste tips uit die presentatie deelt hij hier.

Er komt ook veel op studenten af: je moet steeds eerder weten wat je wilt, waar je naar toegaat, je studie goed plannen, geld lenen, zorgen dat je niet tegen vertragingen en een BSA (bindend studieadvies) aanloopt. Ondertussen ga je op kamers, kijk je uit naar een vriendje of vriendinnetje, heb je een baantje in de horeca, ben je lid van een (sport)vereniging en moet je ook mee blijven doen aan de social media. Dan zijn studenten ook nog bezig aan de grootste zoektocht in hun leven: wie ben ik? In die fase speelt het zoeken naar hun eigen identiteit voortdurend op de achtergrond mee. Veel studenten staan onder druk en hebben het gevoel dat ze zich eigenlijk geen fouten (of experimenten) kunnen permitteren.

Positieve psychologie
Laatst heb ik een presentatie verzorgd voor studenten en medewerkers: ‘Positieve psychologie en Levenskunst: de vijf beste tips’. Ik heb mijn eigen weg met hen besproken: van negatieve psychologie naar positieve psychologie en levenskunst. Centraal thema was: hoe kunnen tips uit de positieve psychologie en uit de levenskunst (filosofie/spiritualiteit) meer ruimte scheppen in je hoofd en (dus) in je leven.

Voor ik daar wat meer over vertel is het goed dat we ons realiseren dat wat bij de studenten misschien onder een vergrootglas ligt, eigenlijk voor ons allemaal geldt. Wij volwassenen hebben immers ook vragen over ons werk, onze studie, of het wegvallen daarvan, over onze woonsituatie, onze gezondheid, onze relatie… En weten wij wie we zijn?

De tips voor mijn studenten gelden dus ook voor ons. Hier zijn ze:

1. Op dit moment is het zoals het is. Zeg daar 'ja' tegen. Zowel innerlijk als buiten je. Het kan druk zijn met werk, studie, sport, sociale contacten. Het kan ook druk in je hoofd zijn, met allerlei gedachten, misschien niet allemaal positief.

De eerste stap is de aanvaarding daarvan. Als je in gedachten ruzie maakt met de situatie, of met hoe je je daarover voelt, heb je een extra probleemlaag gecreëerd. En het helpt ook niet.

2. Binnen beginnen. De Griekse filosoof Epictetus zei al: kijk naar jouw interpretatie van de situatie. Meestal heb je geen last van wat er gebeurt, maar van je ideeën daarover.

3. En vooral bepalen wat echt waarde voor je heeft en daarvoor gaan. Dat wil zeggen werken/studeren vanuit intrinsieke motivatie. Dan is het ook niet zwaar, maar licht, ervaar je veel meer flow, plezier, creativiteit, inspiratie.

Extrinsieke motivatie – dat wil zeggen zoveel mogelijk vermijden, iets alleen maar doen voor het resultaat, voor wat het oplevert, voor het geld – daarmee reduceer je het huidige moment tot een opstapje of obstakel. Als je echt doet waar je hart ligt, komt het resultaat vanzelf wel.

4. Oefen eenpuntige aandacht, onverdeelde aandacht. Pas op met je smartphone.

Drieduizend jaar vóór Facebook kon je al lezen: 'The disunited mind is far from wise; how can it meditate? How be at peace? When you know no peace, how can you know joy?' (Bhagavad Gita).  [De verdeelde geest is verre van wijs; hoe zou hij kunnen mediteren? Hoe in vrede zijn? En als je geen vrede kent, hoe zou je dan vreugde kunnen kennen?]

5. Vanuit welke laag in jezelf leef je meestal? De drukke buitenkant, de gedachtestroom, op de automatische piloot? Of is er ook een moment van keuze? Dat ontstaat wanneer je contact maakt met de stillere binnenkant.

Spiritualiteit
Ik gaf tips vanuit de positieve psychologie, maar ging een beetje de grens over naar spiritualiteit. Wat een rust zou het niet brengen als je niet krampachtig alles buiten jezelf zou moeten zoeken. Wat zou het niet helpen als je je realiseert dat er een enorme bron van liefde in jou is. Dat zou meer evenwicht in je leven kunnen brengen. Natuurlijk is er de horizontale dimensie: je studie, je baan, je relatie, je gezondheid, je woonsituatie.

Maar als je ook gevoed wordt door de verticale dimensie (stilte, verbondenheid, liefde, overvloed), dan valt alles op zijn plek.

Vincent Duindam is psycholoog, publicist en docent op de Universiteit Utrecht.