Podcast Sandra van Kolfschoten over onderwijskunst: ‘Het is het organiseren van het toeval, daar waar toeval helemaal niet te organiseren is.’

23 juli 2020

In deze NIVOZ-podcast vertelt Sandra van Kolfschoten over de plek van de kunst in onderwijs, werk en organisatie. ‘Niemand wil bij het Kennisteam Innovatie zeg ik altijd. Maar bij de Onderwijssmokkelaars daar wil je wel best wel bij. Je gaat er op z’n minst eens even kijken.’

Je kunt je abonneren op de NIVOZ-podcast via Spotify en Apple Podcasts. We hopen ongeveer tweewekelijks te blijven publiceren. Je krijgt dan bij elke publicatie automatisch een melding.
 

Sandra zet kunst in als middel voor innovatie. ‘Het is het organiseren van het toeval, daar waar het toeval helemaal niet te organiseren is,’ vertelt ze in dit boeiende portret. En dat maakt het soms zo lastig, ook in projecten voor onderwijs, veelal de vorm waarin zij zich beweegt. Of het nu is voor een groot schoolverband (De Onderwijsspecialisten) of de gemeente (Wij zijn samen Arnhem), in het systeem moet je overal aangeven wat je gaat doen. ‘Maar dat weet ik niet,’ zegt ze beslist. ‘Want ik weet niet welke mensen ik tegenkom en ik weet niet wat er gaat gebeuren. Maar als het gebeurt, dan weet ik wel wat ik áán moet zetten, wat ik op moet tillen.’

Met de mensen in het onderwijs en de leerlingen is niets mis. De systemen deugen niet, dat is Sandra’s boodschap. En dat heeft inmiddels grote gevolgen. Juist voor de groepen leerlingen waar ze al vanaf de Pabo-opleiding – ze studeerde af op zmok-onderwijs – de meeste affiniteit mee heeft. ‘Dat hele passend onderwijs is mislukt – nou ja is mislukt, daar had ik toen mijn Pleidooi voor verontwaardiging bij leraren over geschreven – dat komt omdat mensen niet op tafels gaan staan en zeggen: dit kind gaat hier niet van school. Ben je nou helemaal gek geworden. Ik heb mijn energie daar niet voor niets in gestoken. Dit kind blijft hier!’

Vanuit haar bedrijf Onderwijskunst verzorgt ze prikkelende lezingen (ontregelend, daar sta ik om bekend), maar brengt ze vooral ‘andersdenkende’ mensen bijeen. Vaak rondom een opdracht, meestal in kleine, wat geheime, ondergronds opererende groepjes. ‘Je kunt wel een zaal hebben met 800 schapen, maar daar gebeurt niets. Maar in die kleine groepjes zitten de mensen die echt voor wezenlijk verandering zorgen, die later het verschil maken,’ weet ze uit tal van broedplaatsen die ze het afgelopen decennia heeft georganiseerd. ‘Op het moment dat je namelijk denkt: ik ben niet gek, ik ben niet in m’n eentje, er zijn er meer met dat verlangen, dan durf je ook en dan ga je beter staan.’

Je kunt wel een zaal hebben met 800 schapen, maar daar gebeurt niets. In die kleine groepjes, daar zitten vaak de mensen die echt voor wezenlijk verandering zorgen, die later het verschil maken.''

De praktische voorbeelden – grote en kleine – vanuit bestaande en nieuwe onderwijsverbanden - rollen in deze NIVOZ-podcast over elkaar heen. En er zijn tal van opbrengsten en bijvangsten. De ‘Nacht van de leraar’ wordt in Sandra’s wereld De nacht van de Onderwijssmokkelaar: een vet cool schuurfeest voor goeie mensen; een verhalenplatform heet Arnhems Onderwijsje en tussendoor komt ze met materialen uit recente projecten, zoals Kunst omdat het moet en een Onderwijs Lockdown Heimweekrant. ‘Omdat na twee weken iedereen misschien is vergeten welke waanzinnige ideeën we hebben opgedaan in de voorbije coronatijd.’

Met elkaar een esthetische ervaring opdoen, iets moois maken, dat creëert verbinding, community. Ze spreekt dan ook liever over mooi onderwijs dan over goed onderwijs, verwijzend naar een van haar vele inspirators, Mathieu Weggeman. ‘Omdat in mooi ook altijd goed zit. Dat is onderzocht.’ Het schone, het ware en het goede. Met de laatste twee zijn we vertrouwd. Voor het goede hebben we onze parameters, instrumenten, regels. En onze antwoorden. ‘Het is eigenlijk het verhaal van Sir Ken Robinson – Do schools kill creativity? dat je nog steeds kan vertellen. Want overal is de ranking hetzelfde, het begint met Science, dat staat bovenaan en at the bottom, daar staan dan the Arts. En als de boel in de war is geschopt, zoals in coronatijd, dan is kunst niet het eerste wat mensen uit de kast pakken. Eerst regels en bekendheid en daarna pas kunst. Of helemaal nooit. Maar wat als je dat omdraait?’

Opname en redactie: Rob van der Poel

Meer podcasts uit de serie 'De plek van kunst in onderwijs en pedagogiek' vind je hier.