Podcast over wereldburgerschap, maar dan anders: ‘Ons leven heeft zoveel aspecten die allemaal meedoen in wat we eten en wie we zijn.’

14 juli 2021

Onder de noemer voedseleducatie verleidt Esther Boukema scholen, kinderen en docenten nieuwe, vaak onbekende terreinen te betreden. ‘Ik zou zeggen, daar waar de gezondheidsprogramma’s stoppen, daar pak ik het op.’ De kunsten, de verbeelding en de verwarring, de pedagogische opdracht, alles doet in haar praktijk, in de manier van kijken en het wereldgericht onderwijzen waartoe ze uitnodigt, mee. Laat je meevoeren in deze NIVOZ-podcast.

Je kunt je abonneren op de NIVOZ-podcast via Spotify en Apple Podcasts. We publiceren ongeveer tweewekelijks. Je krijgt dan bij elke publicatie automatisch een melding. Dit is aflevering 44.

In 2004 koos Esther Boukema met De Smaak te Pakken alsnog voor het onderwijs. Niet als docent tekenen of vormgeving, waarvoor ze 15 jaar eerder was opgeleid, of met lesjes koken en boeken die vertellen hoe het allemaal zit. Nee, ze had een eigen onderwijsvisie en ze koos haar eigen plek. De kinderen waren welkom, maar wel in een uitnodigende ruimte waar je nieuwsgierig raakt, waar je handen en voeten gebruikt en alle grove en fijne sensoren. En waar het allemaal een beetje anders gaat dan anders.

In deze NIVOZ-podcast vertelt Esther honderduit over de betekenis van een onderzoekende weg, over het avontuur dat ze met kinderen start, over onderwijzen en verleiden en ze begint daarvoor bij haar eigen kindertijd, in de suburbs van Amsterdam. ‘Mijn vader zat altijd in boeken en dan dacht ik: dat kan het leven niet zijn. Dan moet je toch de wereld in en iets ervaren? Waar ben ik nou toch beland? Ik voelde me een beetje de Annika die eigenlijk Pippi Langkous wilde zijn, maar daar bang voor was. Maar ik wist tegelijkertijd ook dat als je in die angst blijft, je niet vooruitkomt. En dat de beloning uiteindelijk wel heel groot is.’

Het gaat via de eerstegraads lerarenopleiding tekenen die haar weghield van het onderwijs (‘Ik had een plan om het helemaal anders te doen, en toen zei een docent tegen mij. Ik zie dat je veel vuur in je hebt. Maar je zal zien, als je eenmaal voor de klas staat, dat je in korte tijd je lesjes hebt en die uit de kast gaat trekt.’) naar de beginperiode waarin ze met een yurt – een ronde Mongoolse tent - langs voedseltuinen in Amsterdam reisde en duizenden leerlingen in haar greep kreeg. Ook tot verbazing van hun docenten. ‘Want die zagen hun leerlingen op een andere manier. Leerlingen die normaal ADHD hebben, zeiden: Juf ik weet niet hoe het zit, maar ik word hier zo rustig van. Dat is toch geweldig om te horen.’

Leerlingen die normaal ADHD hebben, zeiden: Juf ik weet niet hoe het zit, maar ik word hier zo rustig van.''

Voedsel is bij Esther Boukema en De Smaak te Pakken een middel om docenten en leerlingen de wereld in te leiden. Het is een ingang, maar wel een heel bijzondere. ‘Ik ben zelf geen dieetfreak. Niet iemand die alles tot in de haarvaten heeft bestudeerd over wat je wel of niet moet eten. En ik tel ook nooit calorieën. Bij mij gaat het meer over het leven zelf. Ik heb het gevoel dat ons leven zoveel verschillende aspecten heeft die allemaal meedoen in wat we eten en wie we zijn. Het is natuurlijk heel goed dat er op scholen aandacht is voor de gezondheidskant, dat er groente en fruit wordt aangeboden. Het vult elkaar prima aan. Ik zou zeggen, daar waar de gezondheidsprogramma’s stoppen, daar pak ik het op.’

Dit nieuwe leven startte zeventien jaar geleden, toen haar zoon vier was. Dan komen de vragen, weet ze, als ouder, als school, wat bied je een kind aan? ‘Ik heb allerlei boeken gemaakt over cultuur en ecologisch denken, de relatie mens en natuur. In wezen zit daar natuurlijk in: anders kijken. Hoe kijk je naar de wereld? Naar de buitenwereld, naar je binnenwereld? Wat is verbeelding? Wat is beeldvorming? En dat zijn allemaal zaken die je zo tegenkomt bij die kinderen. Die hebben een bepaald beeld ergens van. En op grond daarvan wil je wel of niet iets proberen. Dus op het moment dat je anders leert kijken, sta je open en kun je ook anders handelen.’

Op het moment dat je anders leert kijken, sta je open en kun je ook anders handelen.''

Er komen legio praktijkverhalen voorbij, waaruit haar bedoelingen doorklinken. Geïnspireerd op Reggio Emilia en gelegitimeerd door het wereldgericht onderwijzen van Gert Biesta is ze gekomen waar ze nu is. Er ligt een leerlijn wereldburgerschap die in 2019 op maat is ontwikkeld in opdracht van de Amsterdamse Lukasschool, met verhalen, beelden en lessuggesties voor leerkrachten. In de onderwerpen en aanpak komen allerlei vakken terug, maar wordt vooral aangehaakt bij wereldoriëntatie, kunstzinnige vorming, wereldburgerschap en 21-eeuwse vaardigheden. Het sluit aan bij het curriculum van een basisschool, in het bijzonder een basisschool met vele nationaliteiten. ‘Maar het zou mooi zijn als deze leerlijn ook beschikbaar zou komen voor andere scholen in Nederland die ermee aan de slag willen. Daar is een opschalingsslag voor nodig en een klein kernteam met een groot netwerk voor financiering.’

Het gesprek met Esther Boukema vond plaats op Hoeve Wielrevelt, tussen het groen, de voedselbossen en de belevingspaden nabij Utrecht, Vleuten en Haarzuilens.

Muziek speelt in deze podcast als luisterervaring een belangrijke rol. Om afgestemd te raken hoor je  aan het begin Dobrinka Tabakova met Nocturne (2009) en sluiten we aan het einde af met Paolo Fresu met Chat Pitri (2008).