Podcast over onderwijs na corona (slot): ‘Ik denk dat heel veel onderzoek helemaal niet het woord onderzoek krijgt, maar wel onderzoek is.’

6 juli 2020

Wat is er gebeurd in coronatijd en hoe is dat onderzocht? ‘Er is ontzettend veel ontdekt op de scholen,’ zegt Lisette Bastiaansen in deze podcast. ‘En ik denk dat heel veel onderzoek helemaal niet het woord onderzoek krijgt, maar wel onderzoek is.’ En toch is er ook een andere kant.

Je kunt je ook abonneren op de NIVOZ-podcast via Spotify en Apple Podcasts. We hopen ongeveer tweewekelijks te blijven publiceren. Je krijgt dan bij elke publicatie automatisch een melding.

In deze podcast – de derde en laatste aflevering uit de serie Onderwijs na corona, opnieuw via Zoom – kijken we naar wat er is gebeurd, wat de periode van afstandsonderwijs ons heeft geleerd, deze keer in relatie tot onderwijsonderzoek. Rikie van Blijswijk sprak daarvoor Rob Martens (wetenschappelijk directeur bij NIVOZ en verbonden aan de Open Universiteit) en Claire Boonstra – die elkaar regelmatig ook in andere kringen kritisch bevragen - en met Lisette Bastiaansen, die zelf in een afrondende fase zit van haar promotieonderzoek naar de pedagogische betekenis van aandacht en betrokkenheid in onderwijsrelaties. ‘Een onderzoek dat ook niet direct door iemand gefinancierd is, maar wat we wel zijn gaan doen, waar we onze route in hebben gezocht,’ zo laat ze weten.

Als je onderzoeker bent, of een onderzoekende houding hebt, dan was er in de voorbije maanden veel te ontdekken. Het onderwijs ging op zijn kop, de bestaande structuren en systemen gaven in een klap niet meer de houvast en de richting zoals we die als leraren met kinderen vertrouwd waren. Dat was lastig en het gaf mogelijkheden. Een ideaal moment om ook als onderzoeker dicht op de praktijk te staan, zo vond ook Rob Martens. ‘Maar tot mijn schaamte moet ik bekennen dat er wel onderzoek is gedaan, maar fragmentarisch, klein en niet het fundamentele, onafhankelijke en wetenschappelijk onderzoek dat je wilt doen en antwoord geeft op vragen.’

Tot mijn schaamte moet ik bekennen dat er wel onderzoek is gedaan, maar fragmentarisch, klein en niet het fundamentele, onafhankelijke en wetenschappelijk onderzoek dat je wilt doen en antwoord geeft op vragen.’' Rob Martens

In deze podcast houdt Rob een stevig pleidooi voor meer geld voor een onderzoeksinstituut dat niet aan het infuus ligt van de politiek of van middelen van OCW. ‘Hoezeer ik het ook met Lisette eens ben dat schoolbesturen de verantwoordelijkheid en de regie nemen om een stuk onderzoek te doen, tegelijkertijd zitten zij natuurlijk vast in hun belangen. Wat we echt nodig hebben is wat ik zou noemen een soort super-onderwijsraad. Een partij die echt boven de partijen staat, die echt met gezag kan spreken. Daar vragen leraren ook om.’

In Lisette Bastiaansen en Claire Boonstra – wiens stem in het publieke debat vaak klinkt – heeft Rob Martens in dit gesprek geen tegenstanders, maar zij zien ook dat door het afstandsonderwijs ook veel leraren en leerlingen in een andere stroom zijn gekomen, één waarin de autonomie en het fundamentele gesprek met elkaar nadrukkelijker is gevoerd. Claire juicht die ontwikkeling toe en ziet dat Het Onderwijsvragenboek – dat door Operation Education is samengesteld – mogelijk behulpzaam kan zijn. ‘Wat ik wens is het vertrouwen dat we met elkaar diep van binnen, met de collectieve wijsheid die we hebben, best wel goed weten wat het juiste is, op het juiste moment. En dat we ook in het niet-weten met elkaar dat kunnen uitvinden, zonder dat we per se een beroep hoeven te doen op de regelgeving, protocollen, enzovoort.’

Wat ik wens is het vertrouwen dat we met elkaar diep van binnen, met de collectieve wijsheid die we hebben, best wel goed weten wat het juiste is, op het juiste moment.'' Claire Boonstra

Die vrije speelruimte is ook waarover Rob Martens spreekt en waaruit Lisette haar oproep doet. ‘Durf buiten de lijntjes te kleuren, zegt ze tegen leraren en scholen. Als er geen onderzoek ligt, ga je eigen onderzoek maken. En begin op een van de scholen, in samenwerking met je toezichthouders, spreek dat goed af of doe het met een aantal stichtingen samen. En zorg dan tegelijkertijd dat er wel mee onderzocht wordt, zal ik maar zeggen. Mensen – en ook scholen – zouden meer de regie mogen pakken. En misschien dat er dan – wat Rob aangeeft – ook ruimte komt voor ander onderzoek.’

Opname, montage en redactie: Rob van der Poel

Meer publicaties:

De NIVOZ-kernpublicatie over Onderwijsonderzoek die recent is geschreven door Gert Biesta, Rob Martens, Luc Stevens en Renske Vlak vind je hier. Er zit is een oproep aan vast om te reageren, om in gesprek te komen en te blijven: De vraag is opnieuw: Waartoe? Naar een nieuw discours over betekenisvolle onderwijswetenschap

Een eerste samenvatting van alle reacties lees je hier: ‘Voorwaarde is dat we de arrogantie om van “bewijs” te spreken verlaten.’