Over pestgedrag en uitsluiting: 'Schrijf, speel, verbeeld, zing en musiceer, dans en beweeg, fotografeer en film erover'

9 mei 2014

‘Begin mei, zo rond Dodenherdenking en Bevrijdingsdag, houden sommige vragen me extra bezig. Ze hebben betrekking op de vatbaarheid van mensen voor haat zaaiende geluiden. Waarom delen we andere bevolkingsgroepen zo gemakkelijk kenmerken toe waardoor ze anders en ongewenst zijn? Hoe kan het dat pesters ongebreideld hun gang kunnen gaan als we hen en onszelf geen spiegel voorhouden?' Drama-docent Margriet van Galen wikt en weegt en ziet in kunst en cultuur ruimte voor verbetering. Haar blog.

‘Rond Dodenherdenking en Bevrijdingsdag houden sommige vragen me extra bezig. Ze hebben betrekking op de vatbaarheid van mensen voor haat zaaiende geluiden. Waarom delen we andere bevolkingsgroepen zo gemakkelijk kenmerken toe waardoor ze anders en ongewenst zijn? Al gauw denk je daarbij aan volwassenen. Maar de lijn kun je ook doortrekken naar basis- en middelbare scholieren. Hoe kan het dat pesters ongebreideld hun gang kunnen gaan als we hen en onszelf geen spiegel voorhouden? De belangrijkste vragen zijn mijns inziens: ‘Hoe kun je het ‘wij-zij denken’ ontmantelen?’ en: ‘Hoe kun je kinderen op school beschermen tegen uitsluiting en pesten?’

Er zijn veel pestprogramma’s ontwikkeld met namen als Alles Kidz, KiVa, Lessen in Geluk, M5, positieve Action en Prima, meldt de Volkskrant. De staatssecretaris gaat nu 61 pestprogramma’s onderzoeken op hun effectiviteit. Want wordt er echt minder gepest op scholen die zo’n methode gebruiken? Of een methode alleen helpt, betwijfel ik. Een positief leer- en leefklimaat waarin oog is voor verschillen en ieders eigen talenten, helpt volgens mij wel. Scholen waarin leerkrachten er actief  voor zorgen dat er geen kinderen buiten de boot vallen en waar problemen als pesten aandacht krijgen als onderdeel van de pedagogische ontwikkeling. En scholen waarin kinderen zich breed kunnen ontwikkelen en niet alleen worden afgerekend op hun taal- en rekenprestaties.

Er is een algemeen gevoel dat pesten niet hoort, maar de manieren om daar iets aan te doen, verschillen sterk. Op Radio 1 hoorde ik mensen zeggen dat je pesten bij de wortel moet uitroeien door de pester hard aan te pakken. Ik geloof daar niet in, want een pester wordt niet als pester geboren. Pestgedrag is vaak ook zelf aandacht vragen. En het uitsluiten van de pester leidt weer tot vernedering, verbitterdheid en haat.

Sommige mensen willen vooral over het thema praten. Maar een aanpak waarin problemen in het algemeen zeer uitvoerig besproken worden, kan ook contraproductief werken en veroordeling in het geniep versterken.

Er zijn ook mensen die pesten vooral willen aanpakken door te doen. Problemen gaan soms vanzelf voorbij als je samen dingen doet en desnoods een robbertje vecht. Leg de nadruk dus op het kweken van sociale cohesie. Samen veel lol hebben, ergens voor gaan, samenwerken, je uitleven. Je leert doelen te stellen en je aan regels te houden. Sport verbroedert. Maar in het slechtste geval kan een gevoel van verbonden zijn ook leiden tot nationalistische sentimenten en uitsluiting van tegenpartij en minder presterenden.

Praten én doen, langdurige aandacht voor een prettige sfeer en sociale veiligheid, al of niet met pestmethode, werkt volgens mij het beste. Ik zie graag scholen die uitstralen dat er voor iedereen ruimte en aandacht is, met oog voor overeenkomsten én verschillen, dus voor de nuances die ieder mens uniek maken. Ruimte en aandacht voor talent dus, in al zijn facetten.

Kunst en cultuur kunnen daar een goede bijdrage aan leveren. De meervoudige intelligenties van Gardner - muziek, beeld, taal, beweeg, reken, natuur, samen, zelfbewust-slim - komen terug in de verschillende kunstvormen en worden ermee gestimuleerd. Dus praat, filosofeer en onderzoek met de kinderen het fenomeen uitsluiting en pesten, maar schrijf, speel, verbeeld, zing en musiceer, dans en beweeg, fotografeer en film er vooral over.  En doe dat ook met al die andere onderwerpen die op school aan de orde komen.

Margriet van Galen is drama-docent en trainer/ conceptontwikkelaar vanuit haar bedrijf KunstKit. Ze was adviseur cultuureducatie voor het basisonderwijs bij EDU-ART, advies in kunst en cultuur, in Gelderland.