Over óf zittenblijven? 'Het maakt úit hoe een kind op zo’n vergadering in bespreking wordt gebracht, welke dynamiek er op welke manier in gang wordt gezet'

21 december 2017

Alderik Visser worstelde zich als docent geschiedenis de voorbije jaren door de rapportvergaderingen heen. Want een worsteling was het altijd. Zeker als het de (laatste) overgangsvergadering betrof, aan het einde van het schooljaar: sociaal, emotioneel, principieel. 'Want wie ben ik, wat zijn wij, om te kunnen, te mogen oordelen over kinderen? Hoezeer ben ik, zijn wij gerechtvaardigd om beslissingen te nemen die koersen van levens bepalen? In dit blog zet Alderik - tegenwoordig verbonden aan het SLO -  vraagtekens bij de wijze waarop een beslissing - over of zittenblijven - tot stand komt. Tijd voor fenomenologisch onderzoek en reflecties naar deze groepsdynamica. 'Want er staat namelijk nogal iets op het spel.'

Nederland vergaderland. Naar verluidt wordt er nergens meer vergaderd dan in dit kikkerland. In de spreekwoordelijke polder moet er vaak collectief gekwaakt worden. Niet om beslissingen te nemen of om acties te plannen: vaker niet dan wel worden dat echt gedaan. In de polder gaat het erom iedereen het gevoel te geven dat er naar hem of haar geluisterd is. In zo'n concordantiemodel houdt dat het midden tussen democratische inspraak en repressieve tolerantie; nadat iedereen z’n zegje heeft gedaan gebeurt er in de regel toch wat er zoal gedaan wordt c.q. waar van boven meer of minder zacht op is gestuurd. Vergaderingen hebben mede daardoor een hoog ritueel karakter. Echt gediscussieerd, met fel getoonzette, goed onderbouwde meningen - zoals je dat in Duitstalige landen wel meemaakt - wordt er zelden. Het belangrijkste, vaak zelfs het enige èchte vergaderpunt staat nooit op de agenda: wie heeft er in de organisatie, in het team de meeste formele dan wel informele macht?

Oordelen

Driemaal per jaar zijn er op mijn school rapportvergaderingen. In de eerste twee rondes zijn dat in hoge mate ‘gewone’ vergaderingen - in de betekenis die ik daar net aan gaf: rituele dansjes. We praten wat over de cijfers, het gedrag, de voortgang, soms ook de ontwikkeling van individuele kinderen in de context van hun klas, mopperen veel over motivatie, geven richtingen van handelen aan, spreken intenties uit, maar beslissen de facto heel weinig.

Hoe anders is dat aan het einde van het jaar. Hetzelfde gekwaak over cijfers en handelingsdelen, motivatie en echte psychologische ellende leidt nu wel degelijk tot beslissingen, tot spijkerharde oordelen zelfs. Over! Zittenblijven! Afstromen! Opstromen! Ander onderwijs!. Dat zijn stevige ingrepen soms in levens van pubers die de richting, het verloop ervan potentieel kunnen bepalen. Rapportvergaderingen worden overgangsvergaderingen - en die geven een andere dynamiek, een ander gevoel. Er staat iets op het spel...

Spanning

Terecht worden zulke beslissingen ter vergadering niet licht genomen. Overgangsvergaderingen ervaar ik in ieder geval als intensief, zwaar, een meer dan serieuze aangelegenheid, een verantwoordelijk gebeuren. Elders sprak ik al eens over de latente spanning tussen ‘systeem’ en ‘leefwereld’ in de school. Op geen moment lijkt die meer manifest dan tijdens deze slopende sessies.

Ja, het is goed dat er duidelijke normen en cesuren zijn, protocollen van vergadering en stemming. Iedereen moet zo mogelijk op identieke wijze beoordeeld en behandeld worden om rechtsongelijkheid te voorkomen. Maar ja, het is óók goed en juist om elk geval als apart te behandelen, elk kind in haar eigen context waar te nemen en daarrond zo nodig de regels te buigen. Nee, het is – in de bestaande beleidscontext althans - niet per se slecht dat schoolleiders steeds ook met een scheef oog kijken naar de gevolgen van beslissingen voor ‘de statistieken’, voor de organiseerbaarheid van school. Maar nee, het is tegelijk ook niet noodzakelijk naïef of kwalijk dat de docenten in hun rol als pedagogische professionals diezelfde statistieken ter plekke negeren.

Strategie

Ik ben – het verbaast je misschien niet – danig schuldig aan het laatste. Als mentor kreeg ik de afgelopen jaren steeds ongelofelijk veel kinderen in HAVO 3 ‘overgeluld’ naar de vierde. Daar was en ben ik trots op: ik kan dat goed, ik weet hoe dat te ritselen. In ben een overgangsvergaderingsstrateeg.
Is het goed om dat te zijn? Een aantal van m’n vroegere mentor-leerlingen is vorig jaar gezakt, bleef zitten, velen ook niet… Ik twijfel, ik twijfel steeds en veel, maar maak net als iedereen de hele tijd beslissingen, vel hele middagen oordelen. Intuïtief (,"Ja". "Nee". "Tegen", "Voor"). soms ook volkomen hypothetisch. "Ik zie haar in de toekomst voor mijn van geen voldoende halen" Professionele intuïtie of louter giswerk?

Lees verder


Alderik Visser is docent geschiedenis en filosofie, historicus, historisch pedagoog en onderwijskundige. Hij blogt op zijn website over onderwijs.

-------------

PRESTATIEPIJN

Een filosofische zoektocht naar oplossingen voor een moderne kwaal

Waar ooit nog het gezegde gold dat je 'je kop niet boven het maaiveld moet uitsteken' is ook in Nederland recent het taboe op 'excellentie' doorbroken. Presteren mag - nee - presteren moet! Maar wat betekent het voor ons, voor onze samenleving, voor onze kinderen vooral, om steeds maar langs allerhande latten te worden gemeten en meer dan 'je best' te moeten doen?

Samen zochten Alderik Visser en Fransiscus Kusters zoeken naar oorzaken, bronnen, uitingen, uitwerkingen - negatief, ja, maar zeker ook positief - van deze verschuiving.  Is dit prestatievertoog inderdaad een recent verschijnsel, een uitingsvorm van het 'neoliberale' kapitalisme, zoals wel wordt beweerd? Of zijn er ook andere bronnen van de oneindige stress, de druk die we onszelf en onze kinderen opleggen? Voor dit project benaderden ze gerenommeerde schrijvers uit binnen - en buitenland - filosofen, psychologen, pedagogen. Maar ook gingen ze in gesprek met ouders, met leerlingen, met schoolbegeleiders, schoolleiders en beleidsmakers.

De website: www.prestatiepijn.nl
Twitter: @infopijn

 

Ontsnappen aan prestatiepijn: op onderzoek met leerlingen