Over de unieke groepsdynamiek: 'Een zittenblijver wil zichzelf weer bewijzen in een nieuwe klas'

19 juni 2017

Waar de ene klas gebaat is bij vrijheid en eigen verantwoordelijkheid , schreeuwt een andere klas om een duidelijk raamwerk waarbinnen leerlingen zich kunnen ontwikkelen. Anton Nanninga - docent economie op RSG Pantarijn - maakt het mee op de eerste dag van het nieuwe schooljaar. Twee gymnasiumklassen, hetzelfde niveau, maar een totaal andere praktijk. Zijn blog over groepsdynamiek en behoeften. 'Waarom volgt elke klas bij ons op school hetzelfde programma?' 

'Jongens, ik ga 10 minuten de klas uit. Ik wil dat jullie zelf, op het bord, uiteenzetten hoe het komende jaar economie er uit moet zien. Hoe willen jullie de lessen ingericht hebben, wat verwachten jullie van mij en wat verwachten jullie van elkaar? Tot straks.'

Derde klas gymnasium. De eerste les van het nieuwe jaar. Nieuw jaar, nieuw begin. Laat ik de leerlingen nou eens met elkaar, zonder bijzijn van mij, bepalen wat ze willen het komende jaar. Gym 3, een groep die zo’n verantwoordelijkheid aan moet kunnen, zo dacht ik.

Tien minuten later kom ik terug. De jongen die meteen opstond om de leiding te pakken toen ik de klas uitliep, staat nog steeds voorin de klas. Een grote grijns op zijn mond. Vorig jaar had ik hem ook in de klas, óók in gym 3. Op het bord staat een tekeningetje van twee schapen in een wel erg gezellige houding. Verder staan er nog wat steekwoorden: spelletjes, geen huiswerk, muziek luisteren, traktaties, gezellig. Ze hebben alles in een hoekje van het bord geschreven.

Ik vraag de klas de steekwoorden uit te leggen. Stamelend en giechelend komen er wat halve zinnetjes. Ze hebben er een lolletje van gemaakt en dat weten ze. Ik probeer er nog wat van te maken en gezamenlijk komen we alsnog tot een mooie mengelmoes van afspraken, wensen en verlangens van beide kanten.

Het volgende uur. Opnieuw een gymnasium 3 klas. Ik wil de moed nog niet opgeven en geef ze exact dezelfde opdracht. Als ik 10 minuten later terugkom en vraag of ze klaar zijn, willen ze graag nog een paar minuten extra. Ik haal rustig nog een kopje thee. Als ik de klas weer binnenloop, kijken de leerlingen me verwachtingsvol aan. Op het héle bord staan steekwoorden. Ze hebben letterlijk en figuurlijk de ruimte die ze kregen gebruikt.

Vrijheid, Respect, Samenwerken

Drie kernwoorden haal ik eruit (beginnen die drie toevallig met een hoofdletter?): Vrijheid, Respect, Samenwerken. Ik loop ze langs en bespreek het met de klas: wat bedoelen ze er precies mee, waarom vinden ze dit belangrijk? Het is een heerlijke start van het jaar met deze klas. Ik heb veel van ze geleerd, ik heb de groep leren kennen en ze hebben mij laten zien wat ze nodig hebben dit jaar. Ook hebben ze ontdekt hoe ik met ze aan de slag wil dit jaar: ze krijgen vrijheid, ruimte om te laten zien wat ze kunnen. Maar ik verwacht dan ook dat ze goed met die vrijheid omgaan en de ruimte gebruiken om zichzelf te laten zien.

Zo wilde ik ook in die eerste klas beginnen. Maar ook hen heb ik snel leren kennen. Een andere groepsdynamiek, een andere geschiedenis. Het is ook te verklaren door de jongen die direct de leiding nam. Een zittenblijver, moet zichzelf weer bewijzen in een nieuwe groep.

Op deze middag is het prachtig duidelijk geworden: elke klas heeft haar eigen dynamiek en dus haar eigen behoeften. Waar de ene klas verantwoordelijkheid en vrijheid aankan zonder veel sturing en kaders, schreeuwt een andere klas om een duidelijk raamwerk waarbinnen de leerlingen zich kunnen ontwikkelen.

Waarom volgt elke klas bij ons op school dan hetzelfde programma, hebben ze op hetzelfde moment de toetsen en moeten ze op hetzelfde moment dezelfde opdrachten gemaakt hebben?

Waarom bepaalt het PTA of de studiewijzer de ontwikkeling van de leerling en niet de leerling zelf? Goede vragen om over na te denken dit jaar.
Wie of wat staat er centraal in mijn klas? Laat het de leerling zijn!

Anton Nanninga  is docent Economie op het RSG Pantarijn in Wageningen.