Onderwijzen tijdens transities: fundamentele verandering in de ogen kijken en zeggen 'Ja, het is zwaar, maar ik ga door’.

27 oktober 2023

Wat betekent dat nou eigenlijk om fundamentele verandering in de ogen te kijken en te zeggen ‘Ja het is zwaar, maar ik ga door’. Bas van den Berg deelt een preview van zijn boek ‘Onderwijzen tijdens Transities’ en schetst daarin de noodzaak, rol, en kansen van (hoger) onderwijs om bij te dragen aan een duurzame en rechtvaardige toekomst. Maar hij begint met een prikkelende vraag: ‘Zijn wij het als onderwijssector wel waard om vernieuwd te worden?’ Luisteren dus en lezen maar!

Bas van den Berg houdt zich bezig met de intersectie van onderwijs(kunde) en duurzaamheidtransities. Dat gebeurt onder meer met steun van Kenniscentrum Mission Zero en de communityhub van de Haagse Hogeschool / The Hague University of Applied Sciences Hiervoor lanceerde hij medio oktober – tijdens de Week van de Duurzaamheid - een werkboek bij Pakhuis de Zwijger in een overvolle zaal van onderwijspioniers en veranderaars.

In deze podcast leest hij het eerste hoofdstuk van het boek voor.

Proefschrift

De afgelopen jaren heeft Bas zich met tomeloze inzet gestort op het bezoeken van innovatieve onderwijsinitiatieven en het bevragen van allerlei pionierende onderwijs professionals. In juni rondde hij zijn promotieonderzoek af aan Wageningen University & Research. De titel luidde 'Ontwerpprincipes voor Regeneratief Hoger Onderwijs in Tijden van Duurzaamheidstransities'. Maar hij kon dat niet alleen, zo benadrukt hij. ‘Ik geloof echt dat onderzoek alleen mogelijk is met de steun van een gemeenschap.’

‘De mensheid leeft in een tijd van grote maatschappelijke veranderingen. We herontwerpen, herontdekken en herconceptualiseren hoe we in harmonie kunnen leven met de rest van de (meer-dan-menselijke) wereld. Onderwijsinstellingen, zoals hogescholen, hebben de verantwoordelijkheid om opnieuw te bedenken wat onderwijs kan betekenen en hoe het vorm kan krijgen, gezien de dringende behoefte aan duurzamere toekomstperspectieven dan wat we momenteel hebben.’

‘Duurzaamheid is niet langer voldoende wanneer we voortdurend en systematisch de planetaire grenzen overschrijden. We hebben vernieuwende benaderingen nodig die actief streven naar het herstellen van het evenwicht tussen menselijke invloed en de planeet Aarde. Het is nog niet volledig begrepen hoe we dit soort onderwijs kunnen ontwerpen en toepassen, vooral binnen een Nederlandse context.

Het proefschrift had tot doel deze kennis te verbeteren en laat zien dat er al regeneratieve toekomstperspectieven voor hoger onderwijs opkomen. "Ik weet nog niet wat het volgende hoofdstuk zal brengen. Er is nog veel werk te doen, nog veel te ontdekken, en ik kijk ernaar uit om de uitdagingen aan te gaan samen met de gemeenschappen waar ik van houd, waaronder het Kenniscentrum Mission Zero, C4RES en het Expertisenetwerk Systemisch Co-design en de vele geweldige leiders die mij hebben vergezeld op deze reis."

Pakhuis

En nu was er dus dit boek, dat Bas in superheldere en betekenisvolle taal heeft opgetekend, een vaardige vastlegging van een transitie-tijdsgeest! In Pakhuis De Zwijger dromden op 14 oktober veel geëngageerde (onderwijs)mensen samen, waar onder meer Claire Boonstra, Nynke Stam, Dinant Roode en Kees Klomp onderdeel waren van het panelgesprek over regeneratief onderwijs en Mark Boode voor de moderatie zorgde.

Bas zelf is de eerste die zal bekennen dat leven in deze transitietijd niet zonder pijn en moeite kan. ‘Degenen die mij goed kennen weten dat ik de laatste tijd, net als veel mensen van de generatie Z, nogal worstel met het leven in tijden van transities. Het is een van de redenen waarom het begrip ‘transitiepijn’ zo interessant voor mij blijft en ik ben super enthousiast om het door mijn werk te mogen verkennen en mezelf daarin te heroriënteren om die pijn zoveel mogelijk te kunnen verlichten. Want ik weet zeker dat het een strijd is die ons zal bijblijven. Er zijn zoveel lessen die zich nog steeds aan het ontrafelen en ontvouwen zijn.’

Het boek

Ben jij bezig met transities in of met het onderwijs? Zie jij ook dat de huidige systeemkoers niet toereikend is voor het leren leven in tijden van transities, verlies van biodiversiteit en klimaatcatastrofe? Maar weet je niet hoe je daar educatief op kan reageren?

Dit boek is gebaseerd op de Regenerative Education Podcast. In het boek zijn voorbeelden en verhalen verzameld uit tien Nederlandse steden waar onderwijspioniers al bezig zijn om hun onderwijs ‘regeneratiever’ en liefdevoller in te vullen. Wat elk van de pioniers deelt, is een intentie om hun onderwijs te verbinden aan complexe transitieopgave. Om bij te dragen aan een duurzamere en rechtvaardige toekomst.

Hoe kunnen we de lessen voor onderwijsontwerp en uitvoering van de verhalen van de pioniers gebruiken om onze eigen onderwijssystemen te helpen, uit te dagen en te transformeren?

• Koop je het boek voor je hele team (15x of meer) dan komt Bas (digitaal) langs voor een sessie om de lessen te bespreken en helpen te vertalen naar jouw context.
• Koop je het voor je hele afdeling, faculteit of organisatie (50 of meer) dan organiseren we samen een studie en ontwerpdag, gevolgd door twee (online) sessies om de leerlessen te vertalen naar de onderwijskunst van jouw collegae.

Aanbod is alleen beschikbaar tot 2024!