Onderadviseren: fnuikend voor je zelfvertrouwen

20 januari 2021

'Dit is geen hopeloze blog. Hoewel we allemaal iets van hopeloosheid en uitzichtloosheid voelden toen bekend werd dat onze scholen tot tenminste 9 februari dicht blijven', schrijft Anko van Hoepen van de PO-Raad. 'Wee staan niet met lege handen. Als onderwijs kunnen we juist nu iets betekenen voor onze huidige leerlingen en de leerlingen van de toekomst.' Dit blog is afkomstig van de website van de PO Raad. 

We moeten onze ogen richten op de kwetsbaren, schreef ik in een eerder blog. Van de toeslagenaffaire kan het onderwijs leren dat we de individuele leerling moeten blijven zien binnen het huidige systeem. De scholensluiting raakt alle kinderen en we moeten komen tot een meerjarenplan om de gevolgen op te vangen, maar vorige week vroegen we expliciet aandacht voor onze huidige groep 8-leerlingen in kwetsbare situaties. De PO-Raad riep samen met partners in het primair onderwijs en de VO-raad scholen op om hen dit jaar kansrijk te adviseren.

Een passend advies

Drie soorten reacties op deze oproep, vielen mij op. Allereerst is er de opmerking: ‘Kansrijk adviseren, dat doen wij altijd al’. Dat is prachtig en houden zo! Maar landelijke onderzoeken tonen echt iets anders aan en veel leraren worstelen dit jaar met het advies. Ik weet waar ik het over heb: Ook ik heb als leraar mijn blinde vlekken gehad. Met de beste bedoelingen adviseer je een kind voorzichtig. Voel je daarom niet aangevallen door deze oproep. Ben jij ervan overtuigd dat jouw schooladviseringstraject optimaal is ingericht, check ook dan hoe jouw schooladviezen van de afgelopen jaren zich verhouden tot de eindtoetsadviezen. Een optie in Vensters waar vorige week al honderden scholen gebruik van maakten. En kijk in de Handreiking Schooladvisering van SLO hoe je jouw leerlingen ook in coronatijd een passend advies geeft.

Niet jouw schuld. Wel jouw zorg

Dan is er de vraag hoe we dit jaar de toetsen moeten gebruiken. Als de leerlingen straks terug op school zijn, geef ze dan even de tijd om te landen en gebruik de toetsen gewoon waarvoor ze bedoeld zijn: formatief, om te zien waar een kind staat. Bij professioneel leraarschap hoort het gebruik van objectieve gegevens. We weten uit onderzoek dat leerlingen (en met name degenen in kansarme gezinnen) tijdens de scholensluiting achterstanden oplopen, óók als je naar beste kunnen afstandsonderwijs inricht. Dat is niet jouw fout. Maar wel jouw zorg. En daarom gebruik je alle gegevens die je ter beschikking staan.

Onderschat ze niet

Ten derde: Ik stond vorige week de nodige journalisten te woord over kansrijk adviseren. Een veel gestelde vraag was: “Loop je, door kansrijk te adviseren, niet het risico dat leerlingen op hun tenen moeten lopen?” NRC-columnist Christiaan Weijts schreef het zo: “Wat als die ploeterende brugpieper alsnog strandt en moet afzakken? Fnuikend voor het zelfvertrouwen. Terwijl onverwacht kunnen doorstromen alleen maar stimulerend is.” Ik moet Weijts helaas uit de droom helpen als het om doorstromen gaat: ons systeem is zo stug, dat dat nauwelijks gebeurt. Precies andersom geldt dat veel kinderen de net hogere verwachting waarmaken. De redenering van deze columnist past bij de ‘je mag niet falen maatschappij’. Afstromen is geen schande. Onderschat worden, dát is fnuikend voor het zelfvertrouwen van kinderen.

The Great Reset van het onderwijs

Tot slot: na maart, als de schooladviezen zijn uitgebracht, is dit hoofdstuk dicht maar het boek niet uit. We ontfermen ons nu over wie acuut het slachtoffer wordt van de crisis, maar we zien de uitvergroting van problemen die al veel langer speelden. Van een systeem dat fundamenteel kansen verkleint. We selecteren te vroeg.

De verkiezingen staan voor de deur. Verkiezingen in een crisis die sociaal en economisch een wig drijft tussen mensen. Volgende week komt het World Economic Forum digitaal bijeen in Davos. Op de agenda: The Great Reset. De groten der aarde zien dat onze economische en sociale systemen moten veranderen. Voor ons land geldt dat het onderwijssysteem niet langer houdbaar is. Laat een nieuw kabinet zorgen voor The Great Reset van ons onderwijs.