Motivatie binnenstebuiten, ofwel: 'Wat maakt dat jongeren in beweging komen?'

9 november 2014

Jongeren van nu horen wel vaker dat de wereld aan hun voeten ligt. Tja, dat klinkt natuurlijk mooi: aan je voeten. Maar als er oneindig veel keuzes mogelijk zijn, maakt dat het niet eenvoudiger om jouw eigen pad te kiezen. Hoe doorlopen jongeren die overgangsfase van kind zijn naar gaandeweg volwassen worden, het ontwikkelpad tussen pakweg hun 10^e en 25^e? Voor de een is dat een redelijk rechte lijn, op weg naar een duidelijk doel. Voor de ander is die weg hobbelig en kronkelig. Weer een ander staat weifelend op een T-splitsing met het zware gevoel onherroepelijke, levensbepalende keuzes voor later te moeten maken.

In het boek 'Motivatie binnenstebuiten!'  zoomen Yvonne van Sark en Huub Nelis, de auteurs,  in op persoonlijke verhalen van jongeren over wat hen motiveert. Tegelijk kijken ze naar hun omgeving en wat daar allemaal gebeurt en zoomen ze nog verder uit, op zoek naar algemene inzichten en principes. Wat maakt dat jongeren in beweging komen? Hoe helpen anderen hen al dan niet daarbij?

Dit is een fragment uit het boek:

 

Waarom en waarvoor willen we jongeren motiveren?

Hoe kan het dat volwassenen zich zo vaak druk maken om de motivatie van jongeren? Of ze nu ouder zijn of docent, trainer of werkgever. Het gevoel overheerst vaak dat er meer uit te halen zou zijn, als jongeren gemotiveerder zouden zijn. Hoe werkt motivatie eigenlijk en wat kunnen we vanuit die kennis leren om jongeren hierin beter te begeleiden?

We leven in een geweldig spannende tijd. Niet eerder was zoveel informatie en inspiratie met één druk op de knop beschikbaar. Voor mensen die weten wat ze willen is dat een fantastisch uitgangspunt. Er is zoveel te leren en te ontdekken. Op YouTube vind je filmpjes met uitleg, tutorials, over de meest gedetailleerde onderwerpen, gemaakt door mensen uit de hele wereld. En er komt ook steeds meer kennis beschikbaar over hoe we leren en wat daarbij wel en niet goed werkt. Wie de Chinese taal wil leren, kan zich bijvoorbeeld verdiepen in Chineasy; een beeldtaal waarbij karakters grafisch zijn weergegeven zodat je ze makkelijker onthoudt[i]. Wie houdt van wiskunde, kan zijn hart ophalen bij de Kahn Academy.

Ook qua opleidingsrichtingen die je uiteindelijk kunt kiezen zijn er oneindig veel mogelijkheden en doorgaans weinig beperkingen. Ouders schrijven hun kinderen daarbij minder gebaande paden voor: jongeren mogen worden wat ze willen. Oké, er is toch één voorwaarde dan: als ze later maar gelukkig zijn…. En hoe jongeren dat kunnen worden, waar dat eindstation dan ook mag liggen, dat vertellen we er meestal niet bij.

‘Het is best een grote verantwoordelijkheid om jezelf zo goed mogelijk te moeten maken.‘ Inge, 21 jaar

Een mismatch

Volwassenen dromen van jongeren die intrinsiek gemotiveerd zijn. Die leren omdat ze het vak zo leuk vinden, die uit eigen beweging tijd en toewijding stoppen in een bepaalde hobby, en die vol enthousiasme beginnen aan een vervolgopleiding nadat ze die weloverwogen hebben gekozen.

In de praktijk is intrinsieke motivatie lang niet altijd een vanzelfsprekendheid. Neem jongeren die aan het begin van het schooljaar schriften vol met berekeningen schrijven en tegen het einde van het jaar slechts de antwoorden kopiëren van hun buurman. Of de studenten die het opgeven zodra ze ontdekken dat die studie heel anders is dan ze verwacht hadden.

‘Ze zijn niet gemotiveerd,’ zeggen volwassenen dan. Of ‘niet vooruit te branden.’ Docenten klagen over leerlingen die moeilijker dan ooit te motiveren zijn. Ouders zijn soms radeloos. Ook internationale studies laten zien dat Nederlandse tieners lager scoren op motivatie dan leeftijdgenoten uit het buitenland.[iv]

Gaat hier iets mis? En waar lijkt het dan mis te gaan? Zijn veel jongeren niet juist heel gedreven, productief en gelukkig? Of zijn ze gedreven voor andere dingen dan volwassenen willen zien of waarderen? Je kunt zeggen wat je wilt, maar wie tieners gadeslaat ziet vaak dat ze juist óverlopen van energie en ideeën. Misschien richt die energie zich allereerst op andere zaken, het druk bezig zijn met elkaar, met het vinden van hun plekje in de groep, met hun mobiel? Is hier niet gewoon sprake van een mismatch tussen generaties?

Daarbij bieden volwassenen minder structuur dan vroeger en geven ze meer vrijheid. Ouders voeden anders op. Er is veel meer gelijkwaardigheid geslopen in de communicatie met onze jongeren, thuis, op school en in allerlei andere settings. En dat is, zoals verderop in dit boek zal blijken, vaak ook een groot goed.

Laten we verder niet vergeten dat er de laatste jaren vele afleidingen en prikkels bij zijn gekomen, vooral door informatietechnologie. Denk aan de smartphones en social media-berichtjes die mensen weghouden van diepe concentratie, van focus, van flow. De talloze verleidingen, de games, YouTube-filmpjes en Apps, die strijden om tijd en aandacht. Misschien is het wel geen wonder dat veel jongeren vastlopen in de zoektocht naar wat hen motiveert. Want wanneer vind je binnen alle hectiek de rust om na te denken over wat jij zelf wilt, los van wat allerlei anderen daarover zeggen? En waar haal je de gedrevenheid en concentratie vandaan om dat dan ook af te maken? Is motivatie, of beter gezegd het ontbreken van motivatie bij jongeren, daarmee een thema van deze tijd, een onvermijdelijk gevolg van de combinatie van factoren?

Wie bepaalt wat je moet leren?

In iedere tijd maken volwassenen zich druk over opgroeiende jongeren. We willen dat jonge mensen een goede toekomst krijgen, dat ze gelukkig worden en dat ze hun kansen optimaal benutten. Daarbij hebben we vaak ook een beeld voor ogen van wat goed is voor jongeren en ook voor de maatschappij. Zo willen volwassenen bijvoorbeeld dat jongeren later als slimme, zelfstandige, beleefde, sociale, creatieve, invoelende volwassenen hun leven gaan leiden, om maar een paar zaken te noemen. En stiekem nemen we onszelf en ons waarden- en normenpatroon daarbij als uitgangspunt.

Er zijn natuurlijk vele wegen die leiden naar de volwassenheid, maar een groot deel van die weg voert langs het onderwijs, langs situaties waarin wij onze kinderen vertellen wat ze moeten leren om straks klaar te zijn voor hun eigen leven. Daarbij is geen enkele volwassene vrij van vooringenomen standpunten. Wat moet je eigenlijk precies leren om klaar te zijn voor later? Hetzelfde als wat je ouders ooit hebben geleerd? ‘Nee’, zeggen veel ouders, ‘mijn kind mag zijn eigen weg volgen, maar er is natuurlijk een basis die we allemaal moeten hebben.’ Maar wat is die basis dan? Over het belang van taal en rekenen hebben we in onze samenleving een redelijke consensus, maar dan zijn er nog vele andere schoolvakken die ze moeten leren, daarna naar keuze aangevuld met sportactiviteiten, muziek, dans en andere hobby’s en vaardigheden.

Dus ja, het mag zo zijn dat je als jongere in Nederland opgroeit in een tijd waarin je veel vrijheid en mogelijkheden krijgt om eigen keuzes te maken, maar tegelijkertijd moet er ook een hoop.

De Holy Grail

Hoe kun je jongeren motiveren? Het lijkt soms welhaast de zoektocht naar de holy grail. Wat werkt nu écht om jongeren te ondersteunen en te motiveren? Hoe stimuleer je zonder het over te willen nemen? Waar doe je goed aan en wat werkt niet of zelfs averechts? In dit boek delen we inzichten uit wetenschap en praktijk, die antwoorden geven op deze vragen.

Yvonne van Sark stond aan de wieg van YoungWorks, het onderzoeks- en reclamebureau. YoungWorks heeft jaarlijks contact met duizenden jongeren, volgt nauwgezet de jongerentrends, doet onderzoek en realiseert spraakmakende jongerenprojecten en reclamecampagnes.

 

 

Boeklancering op 11 november in De Rode Hoed in Amsterdam

In hun nieuwe boek Motivatie Binnenstebuiten, de langverwachte opvolger van Puberbrein Binnenstebuiten, gaan Huub Nelis en Yvonne van Sark op zoek naar de werking van motivatie bij jongeren. Tijdens de boekpresentatie op dinsdagmiddag 11 november staat u een gevarieerd programma te wachten. Het programma duurt van 15.30 uur - 17.00 uur. Na afloop vindt er een borrel plaats. Inge de Wolf (Onderwijsinspectie en bijzonder hoogleraar Education Systems Universiteit Maastricht) deelt de visie van de onderwijsinspectie op motivatie. Geïnterviewden uit het boek delen inspirerende voorbeelden en praktijkverhalen. Zo vertellen Sieger Kooij (docent Scheikunde) en Bart Heuvingh (Topsportbegeleider Jeugdopleiding bij AZ Alkmaar) hoe zij jongeren motiveren. Maar ook gemotiveerde en ongemotiveerde jongeren komen aan het woord. Tot slot overhandigen we het boek aan de meest gemotiveerde jongere van Nederland!