Monique en Mieke in guerrilla-achtige leergang: ‘We gaan met elkaar op zoek naar de pedagogiek in de stad’

17 december 2021

Met een ervaringsgerichte en guerrilla-achtige leergang Verdiepende Pedagogiek worden docenten van de Hogeschool Rotterdam uitgenodigd om ‘in de wereld te komen’ en met zichzelf te verschijnen. Monique van den Heuvel en Mieke de Wit zijn de vaste begeleiders van het rondfietsende en reizende gezelschap. In deze podcast van Taco Visser praten ze over het ontstaan, de bedding en het ‘speelse’ curriculum, dat zich door persoonlijke verhalen, lespraktijk en actualiteit – op allerlei creatieve plekken in de stad - vormt.

‘Voor mij is pedagogiek dat je een bedding maakt waarin het voor iedereen goed toeven, dus ook goed leren is,’ vertelt Mieke de Wit, theatermaakster, aan het begin van deze podcast. ‘Een bedding waarin iedereen zichzelf kan zijn, vragen kan stellen. Maar ook af en toe de kont tegen de krib kan gooien, zonder dat je daar meteen op afgerekend wordt. Een plek waarin iedereen zich thuis kan voelen. Je vormt dan – zoals Theo Thijssen het noemt - een gelukkige klas.’

Mieke werd drie jaar terug gevraagd door Monique van den Heuvel, die al veel langer als hoofddocent pedagogiek-didactiek aan de Hogeschool Rotterdam verbonden is. Uit een eerdere samenwerking wisten ze dat ze samen deze pedagogische leergang tot leven konden brengen. ‘We gaan met elkaar op zoek naar de pedagogiek in de stad. En je bent als student mede-ontwerper van het curriculum. Toen ze bij mij aanklopten om deze leergang verder te ontwikkelen, nadat ik zelf het eerste jaar deelnemer was geweest, kwam ik als vanzelf bij Mieke terecht. We staan als Hogeschool midden in Rotterdam. Ik wilde iemand die ons aan deze stad kon verbinden. En iemand die het spelen vorm kon geven.’

Ze draaiden samen een keer proef. Duidelijk was dat ‘de combinatie Mieke/Monique’ ook voor de docenten-studenten een goede was. ‘Ze waren uiteindelijk zo enthousiast over die leergang, dat ze zeiden: we willen eigenlijk niet stoppen. In tegenstelling tot al die andere cursussen met ‘de pedagogiek’ als onderwerp. Daar kwam vaak geen hond op af. Het mooie is dat we docenten laten mee-ontwerpen. We behandelen thema’s n.a.v. hun actualiteit of hun vraag. We zitten altijd buiten de hogeschool en dat vinden docenten ook heel fijn. En ze krijgen de gelegenheid om te praten over datgene waar het in onderwijs eigenlijk over gaat. Anders dus dan resultaten, toetsen, eindkwalificatie en rubrics...’

Ze krijgen de gelegenheid om te praten over datgene waar het in onderwijs eigenlijk over gaat. Anders dus dan resultaten, toetsen, eindkwalificatie en rubrics...''

In de leergang Verdiepende Pedagogiek wordt de pedagogische blik van docenten versterkt, Door alle gedeelde ervaringen wordt de relatie met jezelf, de ander en de wereld opnieuw ervaren en bevraagd. Naast deze externe en interne dialogen, is er ook veel ruimte voor spel, theater en maatschappijkritisch denken, zoals over macht en privileges. Mede daarom is de leergang een confronterende reis langs kunstzinnige en multiculturele aspecten van de stad Rotterdam. ‘We willen docenten naar binnen laten kijken. Het is de reden waarom we ze ook laten meekijken in het voorbereiden van de bijeenkomsten. Ze weten eigenlijk al heel veel, maar ze zijn daar niet zo bewust van. Via de ervaringen laten we ze nadenken over hun eigen, vaak intuïtief, pedagogisch handelen en daarop - vanuit diverse pedagogische theorie en literatuur - reflecteren.’

We willen docenten naar binnen laten kijken. Via de ervaringen laten we ze nadenken over hun eigen, vaak intuïtief, pedagogisch handelen en daarop - vanuit diverse pedagogische theorie en literatuur - reflecteren.''

Als voormalig docent drama (Monique) en community-theatermaker (Mieke) hebben de speelse en theatrale werkvormen altijd wel een plek in de pedagogische enscenering. ‘Bij elke bijeenkomst zijn er vormen die we inzetten. De laatste keer hebben we uit pedagogische literatuur een aantal thema’s gehaald en die in antinomieën gezet, in ogenschijnlijke tegenstellingen. Dat zijn twee kanten van dezelfde medaille, die in een spanningsvolle relatie met elkaar staan. In de pedagogiek zijn er heel veel antinomieën. Die hebben we eens op een rijtje gezet.’

Om een voorbeeld te noemen: ‘Van nature ben je misschien sturend in de klas. Dus dan houd je je vast aan het programma. Of je laat juist veel ruimte voor improvisatie, laten we zeggen voor een vlinder die door de klas vliegt. Alle kinderen worden erdoor afgeleid. Ga je daarin mee? Of zeg je: Stop, we zijn aan het rekenen! Van nature is iedereen geneigd om iets te doen. Maar als je een ervaren leraar bent, dan leer je dat je enerzijds soms moet vasthouden aan het programma, maar een volgende keer ze misschien moet laten vlinderen, letterlijk.’

Ten aanzien van de antinomieën nodigden ze de docenten uit om op een zevenpunt-schaal te gaan staan. Degene die aan de twee uiterste zijden positioneerden, werden vervolgens weggestuurd en gevraagd om dat eens met elkaar uit te diepen. ‘Toen ze terugkwamen, zeiden ze: We kwamen erachter dat we in elke situatie een andere positie kiezen op die schaal om adequaat te handelen. Zover staan we dus niet van elkaar. Dat is een voorbeeld van een werkvorm waarin je letterlijk ruimte maakt en in die ruimte gaat staan. Waardoor je in gesprek raakt en nader tot elkaar komt. Dat is wat anders dan dat je op een papier iets gaat aankruisen.’

Een hele dag samen optrekken, in een andere context, is ook en vooral bedoeld om uit de stroom van dagelijkse activiteiten te komen, erkennen zowel Monique als Mieke. ‘Docenten ervaren zo’n dag weg ook als iets heel luxe. Dat zegt wat. Maar het is ook om te voorkomen dat ze op de gang nog effe iets regelen met een collega.’

Docenten ervaren zo’n dag weg ook als iets heel luxe. Dat zegt wat.''

Het woord spelen valt in deze podcast vaker dan gewoon. Simpelweg, omdat we die behoefte als mens allemaal kennen, zegt Monique. ‘Ik houd heel erg van lol hebben. Ik ben ooit begonnen als  NT2-docent. Met veel jonge mensen die gevlucht waren, die het dus ook heel zwaar hadden natuurlijk. Maar ik dacht heel vaak: al hebben ze maar een uurtje gelachen, dan hebben ze in elk geval een uurtje gelachen. Dat denk ik ook als ik nu op de hogeschool rondloop. Het gaat allemaal heel serieus . Nou is onderwijs en pedagogiek misschien ook een heel serieuze zaak, maar ik vind dat iedereen iets te veel vergeet te lachen.’

Mieke en Monique zitten inmiddels alweer in hun derde jaar. Tijd dus ook om hun ervaringen op papier te zetten en te bundelen, vinden ze. Er is dus een boek in de maak over de aanpak en werkwijze. ‘Het boek zal – net als de leergang - uit zes delen bestaan. Ik, de leraar, ik en mijn studenten, ik en mijn collega’s, ik en de ouders, ik en de stad. En dan weer terugkerend, wat heeft dit voor mij allemaal te betekenen. Ik en de leraar, om de cirkel rond te maken. Het is bedoeld voor alle leraren in opleiding.’

De verwachting is dat Spelen met pedagogiek. Inspiratie met hart, hoofd, handen en voeten – de werktitel  - in het najaar van 2022 wordt uitgegeven.

Lees verder:

• Verdiepende pedagogiek en het vervolg binnen de Hogeschool Rotterdam
• In Hoe doe jij dat, Opleiden in R’dam: Docenten na leertraject VP: ‘We zijn nu bewust bekwaam’
• Verdiepende Pedagogiek sluit aan bij Pedagogisch Pact