Makerspace WALHALLAb: ‘Zo mooi: kinderen die het gevecht met zichzelf aan durven gaan.’

26 oktober 2017

‘Ik wil jullie iets vertellen. En vragen’, zegt Marco Mout tegen twee jongens van 8. ‘Het is héél cool en ook héél serieus. We gaan een vlot bouwen – een vlot van gerecyclede spullen. Met een windmolen, zonnepanelen en een keuken, om voor ons eigen eten te zorgen. We gaan er ook op slapen. Over twee maanden begint de IJsselbiënnale en we willen dan met ons vlot de rivier afvaren. Doen jullie mee?’ Just another day at the office in het Zutphense WALHALLAb, waar initiator Marco Mout al vele jaren werkt volgens het Middeleeuwse gezel-meester-model.

 In 2016 ontving het WALHALLAb de prestigieuze Janusz Korczakprijs. Geert Bors maakte deze reportage voor het septembernummer ‘Leerling, gezel, meester’ van Jenaplanblad Mensenkinderen.

11 mei. Het is half mei, als bij de Zutphense makerspace WALHALLAb twee verloren zonen zich voor het eerst sinds een hele poos weer melden. Twee middenbouwers van de Walter Gillijnsschool, de jenaplanschool in dezelfde stad. Silas heeft een ruime maand in het gips gelopen en vriend Weza is in diezelfde periode ook niet geweest. Ze zijn blij terug te zijn.

Silas (8): ‘Je mag hier dingen doen, die je op andere plekken pas mag als je achttien bent of zo. Met een schuurmachine werken of je beitel weer scherp slijpen als er een braam op zit. Als ik met echte gereedschappen mag werken, voel ik me… nou, gewoon stoer. Ik vind school ook leuk, maar als ik de volgende dag Weza weer zie in de klas, denk ik: gisteren waren we samen bij WALHALLAb.’

Marco Mout – initiatiefnemer, kunstenaar, techniekman, eindbaas – neemt ze apart, uit het geluid van de boor-, zaag- en slijpmachines. De mannen nemen plaats in het zitje, waar de gesprekken met gasten, de afspraken met leveranciers en opdrachtgevers plaatsvinden. ‘Jongens, ik wil jullie iets vertellen. En vragen’, begint Marco. ‘Het is héél cool en ook héél serieus. Het is een uitnodiging, die ik aan iedereen die hier komt werken heb gedaan, dus nu ook aan jullie.’

Weza leunt achterover in zijn fauteuil. Silas wiebelt kwispelstaartend op de bank. Marco: ‘We gaan een vlot bouwen. En niet zomaar een vlot, maar een vlot dat gemaakt is van gerecyclede spullen. Met een windmolen en zonnepanelen, om energie op te wekken. Een keuken, om voor ons eigen eten te zorgen. En we gaan er ook op slapen. Over twee maanden begint de IJsselbiënnale en we willen dan met ons vlot de IJssel afvaren. Doen jullie mee?’

De jongens kijken elkaar aan. Het vooruitzicht om een IJsselwaardig vaartuig te bouwen en de rivier af te zakken is typisch WALHALLAb: creatief, uitdagend, buitenissig, fantastisch. En toch weifelt Weza. Hij heeft het niet zo op varen. Silas heeft zin, maar moet nog even nadenken over slapen aan boord. Zijn zusje van 5, hier om de jongens mee af te zetten en op weg naar zwemles, weet het al wel: ‘Ík wil wel mee?’

8 juni. De plannen rond het vlot – inmiddels gedoopt tot RecyRaft – vorderen gestaag. In de grote ruimte achter de werkplaats liggen vijftien vierkante meter aan blauwe kunststoftonnen klaar. Er wordt geëxperimenteerd met een draagconstructie die zo licht en tegelijk stevig mogelijk is. De jongsten hebben berekend hoeveel vaten er nodig zijn voor het vloerplan; de ouderen bedenken hoe de houten constructie straks efficiënt te verankeren aan de drijvers.

Marco en zijn naaste medewerkers Tom Offerhaus en Paulo Eppinga staan met een aantal jongeren te delibereren. ‘We halen een rij vaten uit het midden’, denkt Marco hardop. ‘Dan krijg je een catamaran-effect. Lichter, supersterk, superstabiel en dan kunnen de buitenboordmotors in het midden.’ ‘Heb je dan nog genoeg drijfvermogen voor de kajuit en zeven mensen?’, vraagt een meisje, dat op het vlot staat. ‘Meer dan genoeg’, antwoordt Marco. ‘We hebben één zo’n ton naar beneden proberen te drukken met drie volwassen kerels. Lukt je niet.’

De groep gaat weer aan het werk. Houtman en huisfotograaf Tom blijft achter: ‘De motoren zijn spectaculair, maar minstens zo belangrijk zijn de touwen, die alles bij elkaar moeten houden.’ Hij begint stukken oranje touw in keurige trossen van gelijke lengte te rollen. ‘Deze hebben we gekregen. We kunnen er nog wel wat gebruiken.’

Een week later heeft de Albert Heijn kisten vol blauwe touwtjes geschonken. Weer een week later staat er een lijnbaan in de grote hal, waar de dunne blauwe touwtjes tot zeewaardige kabels gedraaid worden, zo laten Tom en Dirk-Jan zien: het ambacht van touwslager krijgt een nieuw elan dat de folklore van het Open Luchtmuseum voorbij gaat.

Lees de hele reportage 'Zoek de leraren op die jij nodig hebt' hier in pdf.

Een paar passages uit het artikel:

Ganesha (11) maakt een monument voor zijn overleden vader. Lindsay (13) – die zelf rond dezelfde leeftijd haar moeder verloor – werpt zich op als meester houtbewerking.

Tijdens het verhaal is een jongen naar binnen geslopen, die nu – met een groot houtwerk in zijn armen – weer stilletjes wil vertrekken met een snelle ‘doei!’ Marco nodigt hem uit te vertellen wat hij bij zich heeft. De jongen (11) zegt tegen de groep dat zijn vader vorig jaar gestorven is. ‘Daarom heb ik hier dit monument voor hem gemaakt.’ ‘Het is een bijzondere dag vandaag, hè?’ ‘Het is vandaag een jaar geleden’, zegt de zoon. ‘Ben je trots op wat je gemaakt hebt?’ ‘Ja’, antwoordt hij en toont het houten kruis, met daarin de naam en geboorte- en sterfdatum van zijn pa – nog geen 50 – en een aantal symbolen van dingen die zijn vader dierbaar waren. Lindsay, die haar moeder ook rond dezelfde leeftijd verloor, is in dit project de meester houtbewerking voor de jongen geweest. Het heeft hen beiden geholpen. Marco loopt naar buiten, waar de moeder staat en blijft een poos weg.

Vaste kracht Paulo over vrijheid, zelfdiscipline en gedeeld leiderschap: ‘Het gaat niet op leeftijd, maar op ervaring’

Vaste kracht Paulo rolt een sjekkie in de schaduw van de Kruittoren en groet vrolijk. Hij vertelt over de projecten die lopen, het werk aan het vlot, de eigen klussen die hij vanuit WALHALLAb aan het binnenhalen is. Ook hij heeft een moeizaam verleden, waarover hij wat vertelt. ‘Toen ik hier kwam, wist ik dat het goed zat. Er is hier veel vrijheid, maar toch een plan. Iedereen weet wat zijn verantwoordelijkheid is. Iedereen is hier vrij om te werken, maar wel vanuit discipline, vanuit je eigen motivatie. Dat is goed voor mij: het vertrouwen te krijgen dat je weet wat je doet, zonder al te veel protocol. Als Marco weg is, zijn wij de leiding. Dat gaat niet op leeftijd, maar op ervaring.’

 

 

Marco over eenkennige opvoeding en het verdwijnen van de homo universalis: ‘Maak van kinderen geen one-trick ponies’

‘Op een dag in de winter, toen Hannah Wiggins bezig was met een groot eikenhouten werk, kwam er een moeder met een klein meisje binnen.’, vertelt Marco. ‘“Ik ook”, zei ze. En Hannah gaf haar een beitel en een hakker en het kind begon – een natural! De moeder stond met open mond en mijn aandacht werd ook getrokken. Maar toen ze weg gingen, zei ik jammer genoeg niet: “Kom nog eens terug.” Maanden later had Hannah het nog over dat meisje.

Dat moment heeft mijn manier van denken veranderd. Je ziet een intrinsieke wil bij kinderen, die niet geadresseerd kan worden in onze huidige maatschappij. We gaan naar musea om Da Vinci en Michelangelo te zien en vragen ons af waar de homo universalis gebleven is. Dat komt omdat we bezig zijn zo eenkennig op te voeden. Sem maakt hier bijvoorbeeld prachtige tafels. Een journalist, die dat zag, vroeg hem: ‘Jij vindt het zeker lastig op school?’ Hoe kom je bij die aanname? Sem is een kei in wiskunde, maar houdt toevallig óók van werken met zijn handen. Omdat we zo denken, zie je kinderen one-trick ponies worden.”

Tekst: Geert Bors
Fotografie (behalve foto Korczakprijs): Tom Offerhaus
www.walhallab.nl