Luc Stevens: 'Waarom staken? Nee, waarom dit onderwijs?'
6 november 2019
In discussies over de kwaliteit van onderwijs en de redenen voor het staken, wordt vaak gewezen op het gebrek aan visie. Emeritus hoogleraar orthopedagogiek Luc Stevens ziet wel degelijk een onderliggende ideologie, maar of we met die ideologie blij moeten zijn...
In het bekende gesprek over de bekende argumenten van de stakende leraren viel vandaag een klein artikel in dagblad Trouw op: 'Waarom de prestaties in het Nederlandse onderwijs al jaren dalen' van Amber Dujardin. Niet omdat het nieuwe informatie biedt, maar omdat een goede vraag wordt gesteld in een verkeerde context. De context wordt gevormd door het onderwerp van het artikel: de daling van de onderwijsprestaties in ons land wanneer we deze internationaal vergelijken (het bekende PISA onderzoek). En de vraag luidt: wat willen we met het onderwijs? Houden we de PISA context even in gedachten, dan is het antwoord op de vraag ‘waartoe onderwijs’: om de beste prestaties te leveren.
Niettemin wijt de Groningse hoogleraar onderwijskunde Hilda Amsing, die om haar mening werd gevraagd, de daling van resultaten en kwaliteit aan het ontbreken van een visie of ideologie in onderwijsland. Visie of ideologie verwijzen naar waarden, naar wat men belangrijk vindt om voor te leven en te werken. Hierover een vraag te stellen is altijd goed en gerechtvaardigd. Maar op deze plaats is het antwoord al gegeven en klip en klaar. In termen van visie of ideologie: onderwijs is er voor de resultaten. Marktideologie. Daarom ook is het onderwijs voor een groot deel onderwijs voor de toets, het proefwerk of het examen geworden. Als we hier en nu over onderwijs spreken, dan spreken we over resultaten. Deze visie is onthecht van alles wat een samenleving aan zijn jonge mensen te bieden heeft en leidt natuurlijkerwijze tot gebrek aan ambitie bij scholen en gebrek aan motivatie bij leerlingen (zie de inspectie in haar jaarlijkse rapportages).
Zou het kunnen zijn dat de algehele onderprestatie in ons onderwijs samenhangt met het gegeven dat, behalve de landelijke overheid en de onderwijsorganisaties, niemand, leerling noch leraar, zich met zijn ambities en talenten meer herkent in een versteend, gestandaardiseerd systeem van onderwijzen en leren dat niet meer geldig is voor de wereld waarin we leven?
Zo lijkt me de vraag naar het waarom of waartoe van onderwijs meer dan gerechtvaardigd, maar dan wel in de context van deze wereld en deze samenleving en wat deze van onze opvoeding vragen.
Luc Stevens is emeritus hoogleraar orthopedagogiek van Universiteit Utrecht en tevens oprichter van NIVOZ.
Reacties
Willem de Boer Ecole -ecologisch leren
Er is een parallel te zien tussen de huidige problematiek in de landbouw en het onderwijs. Overbemesting door methode makers zorgt voor zielloos onderwijs gericht op opbrengsten. We moeten terug naar extensieve onderwijsmethoden, waar door verschraling leerkracht en leerling weer ontdekkend leren. Geen monocultuur maar permacultuur in het onderwijs.
Thea Rentenaar
Ja, Luc, ik ben het eens met wat je hier schrijft. Het is tijd dat de scholen zich bezinnen op een visie op onderwijs uitgaande van de huidige leerlingpopulatie en wat past in de huidige maatschappij. Passend - inclusief - en doelgericht onderwijs is wat nodig is voor de cognitieve vakken gebaseerd op een klimaat van aandacht voor zelfstandigheid, eigen verantwoordelijkheid,eigenaarschap. Ook ik vraag aandacht voor het besteden van extra geld voor ander onderwijs!
Klaas
Zeer terechte opmerking.
Wat zou het fijn zijn voor kinderen en hun ouders als we de waarden van het leven centraal stellen zonder te vergeten dat we in deze tijd op deze wereld leven.
Lauri
Hier sluit ik me van harte bij aan. Kinderen zijn zoveel meer dan alleen toetsresultaten.
Marlies
Zou het kunnen zijn dat de algehele onderprestatie in ons onderwijs samenhangt met het gegeven dat, behalve de landelijke overheid en de onderwijsorganisaties, niemand, leerling noch leraar, zich met zijn ambities en talenten meer herkent in een versteend, gestandaardiseerd systeem van onderwijzen en leren dat niet meer geldig is voor de wereld waarin we leven? Heel herkenbaar, de onderwijscultuur van toetsen, verantwoordingsdocumenten e.d. Vraag is: hoe komen we uit dit ingesleten spoor?
M Stolk
“Zou het kunnen zijn dat de algehele onderprestatie in ons onderwijs samenhangt met het gegeven dat, behalve de landelijke overheid en de onderwijsorganisaties, niemand, leerling noch leraar, zich met zijn ambities en talenten meer herkent in een versteend, gestandaardiseerd systeem van onderwijzen en leren dat niet meer geldig is voor de wereld waarin we leven?”
Daar wordt de spijker op zijn kop geslagen.
Na 25 jaar onderwijs voelde ik mezelf ook versteend in dit verschrikkelijke systeem.
Heb de overstap gemaakt naar het ZML onderwijs. In een onderwijs-zorg groep. En ik voel me weer als een vis in t water.
Jack van den Burg
Laat kinderen leren in zoveel mogelijk contextuele en uitdagende situaties en gebruik daar het model van ook mijn leermeester Stevens bij, het model adaptief onderwijs. Ga naar buiten. Laat je niet gek maken door allerlei prestatielijstjes.
Jan van den Dungen
Dat zou ik graag willen. Feit is echter dat we wel constant op lijstjes worden geplaatst en dus ook afgerekend.
Annelies van Rijssen
Wat een prettige en noodzakelijke reactie op het artikel in Trouw.
We worden met zn allen echt niet gelukkiger en zeker geen betere mensen van die afrekencultuur waarop we elkaar steeds maar weer de maat nemen.
Jan Jutten, Natuurlijk Leren BV
Mooie gedachten van mijn "leermeester" Luc Stevens.
Misschien is het nodig te zoeken naar mogelijkheden de twee aspecten, die Luc noemt als een schijnbare tegenstelling, met elkaar te verenigen. Het is zeker van groot belang de waarom- en waartoe-vraag te stellen. Als we dit samen helder hebben (b.v. leren voor het leven en niet slechts voor de toets) is het tegelijkertijd van belang dat het onderwijs gericht is op het bereiken van resultaten die belangrijk zijn. En school die niet resultaat-gericht werkt, vind ik eigenlijk kindervakantiewerk: het op een leuke manier bezig houden van kinderen. Boeiend passend onderwijs in deze tijd is gericht op het realiseren van resultaten die bijdragen aan een goede toekomst van de kinderen in deze samenleving en die van de toekomst. Dus: "wat gaan we leren" en niet "wat gaan we doen?"
Marianne Maasland
De basiskennis van lezen/taal en rekenen moet goed zijn.
Over hoe dit aan te bieden is inderdaad een vraag van deze tijd.
L.N.Liebregs
Ja al die toetstijd dan wordt er dus geen onderwijs gegeven.tel die uren eens op en je ziet dat de kinderen minder onderwijs krijgen !