Leerproblemen en een onrijp centraal zenuwstelsel: 'Zonder een goed fundament kun je niet bouwen'

12 december 2014

Als kinderen leerproblemen hebben op de basisschool, dan krijgen ze vaak extra opdrachten mee. Om meer te oefenen. Soms is dat genoeg en boekt dat resultaat. Maar sommige leerproblemen zijn hardnekkiger, omdat er aan de basis iets niet goed ontwikkeld is. Madelon van der Hofstad legt aan de hand van een casus uit wat een onrijp centraal zenuwstelsel voor gevolgen kan hebben op leren, emotionele rijping en gedrag, én wat daaraan gedaan kan worden. 

‘Wat? Heb jij de tafel van twee gehaald?’
Met open mond zit moeder voor mij aan de tafel haar dochter aan te staren. Ze gelooft het gewoon niet! Akelig komt  ineens het gevoel van wantrouwen in het leerproces aan de oppervlakte.

'Wanneer heb jij die dan gehaald?' gaat ze verbijsterd verder...
'Nou gewoon, gisteren', zegt dochterlief stoer.
In haar woorden klinkt door dat ze het allemaal niet zo bijzonder vindt. Maar mamma en ik weten beter... dit is héél bijzonder!
En toch heeft het meisje óók gelijk, zij is zo gegroeid het afgelopen jaar, dat deze sommen nu wél bij haar passen en zij ze slechts met een beetje inspanning kan leren.

Coaching beelddenken

Moeder riep mijn hulp in omdat er bij de logopedielessen geen vooruitgang werd geboekt. Ook gaf moeder aan dat haar kind creatief, fantasierijk en beeldend denkt. Of ik er iets mee kon?
We gingen met simpele beelddenkentechnieken aan de slag. Het visueel opslaan van woordbeelden leek in eerste instantie te lukken, maar steeds raakte het kind alles weer kwijt.
Was ze dan geen beelddenker? Toch wel, alleen ze was nog niet toe aan de gevraagde taken...

Goed kijkend viel mij van alles op aan haar bewegingen en haar letterlijke manier van in het leven ‘staan’.  Zij had nauwelijks evenwicht, kon niet over een lijn lopen en tot haar eigen grote pret kon zij niet met haar rechterhand haar linkerknie aantikken. Wat hebben we een lol gehad bij het oefenen en wat kan zij het nu, maanden later, goed.

Terug naar de basis?

Zonder een goed fundament kun je niet bouwen. Leer mij een aannemer kennen die met de muren gaat beginnen als er zwakke plekken in het fundament zitten. Hoe pijnlijk vind ik het om te zien hoe er soms* met kinderen met leerproblemen wordt omgegaan in ons schoolsysteem. Het kind krijgt extra lessen op school (nog een keer hetzelfde uitgelegd), en mag wat minder sommen maken, maar blijft vaak wel met het niveau/de opdrachten van de groep meedoen.

Als ik even met de leerkracht spreek, dan klinkt er vaak aan het eind voorzichtig: 'Dus je vraagt me de methode los te laten?'
'Ja! Inderdaad', dat vraag ik je.
Want als het kind geen idee heeft wat het aan het doen is, dan moeten we eerst aan de basis werken, en vertrekken vanuit het punt waar een kind het nog wel snapt!

Een kind is geen leerprobleem, maar één geheel in zijn doen, laten en manier van zijn

Een goed fundament is de basis van je functioneren, dat begint al een week na de conceptie en blijft zich ontwikkelen tot je ongeveer 1,5 jaar bent. Vandaar dus dat een baby al uitgedaagd mag worden en niet dagelijks urenlang in een stoeltje (wipstoel, maxicosi, triptrap) moet zitten.

Dat betekent dat een heel jong kind zich moet bewegen in de ruimte en dat een Ipad tot een jaar of 3 zeker ongewenst speelgoed is. Een kind moet kijken, grijpen, voelen, draaien, kruipen, rennen opstaan en weer doorgaan. En soms krijg een kind deze uitdagingen allemaal wél en zijn toch niet alle reflexen geïntegreerd, zo gaat dat gewoon.

Bij bijna alle kinderen met leerproblemen zie je dat hun basis zwakke plekken vertoont. Je kunt dat merken aan de oogsamenwerking (bijvoorbeeld kinderen die een bal niet goed kunnen vangen) of aan de auditieve verwerking (je merkt dat een kind niet handelt naar wat het gehoord zou moeten hebben).

Heb je één of beide problemen in meer of mindere mate, dan wordt het al een heel moeilijk verhaal om de lesstof van school te volgen. Het kindje dat de bal niet goed kan vangen, die kan misschien ook heel slecht met haar ogen schakelen tussen bord en schriftje, het kind dat de gesproken informatie niet opneemt, dat zijn die kinderen in de klas die je glazig aan zitten te kijken na een heldere opdracht. Geen idee wat ze moeten doen... Herken je er meteen een paar in je omgeving? Misschien herken je je eigen kind wel?
Heeft het dan zin om deze kinderen nog meer van hetzelfde werk te geven? Nee. Er moet eerst iets anders opgelost worden.

Waarom kon zij de tafel van twee nu dan wel leren?

We zijn een jaar verder... Het meisje uit bovenstaand voorbeeld is eerst ruim een half jaar in behandeling (Institute for Neuro-Physiological Psychology, INPP of Masgutova Neuro-Sensory Motor Reflex Integration, MNRI) geweest om alle rest-reflexen** te integreren in het lijfje, daardoor lekt er op dit vlak geen energie meer. En energie die je niet in je bewegingen hoeft te steken, kun je gebruiken om te leren begrijpen wat er om je heen gebeurt.

Daarom kan er inzicht ontstaan in wat het kind ruimtelijk nooit begreep, en kan er nu bijvoorbeeld gejongleerd worden met twee ballen. Daarna is de Johansen Individual Auditory Stimulation (J-IAS) gestart voor het verbeteren van de verwerking van het gesproken woord. Het gesproken woord wordt nu vele malen beter en sneller door de hersenen verwerkt, waardoor het kind nu ook de verschillende klanken (bijvoorbeeld het verschil tussen eu-ee) kan onderscheiden. Daardoor kan er een betere klank-teken koppeling tot stand komen, waardoor het spellen makkelijker wordt.

Daarnaast had dit meisje had zo’n vertekend beeld (ogen) dat er is gekozen voor een prisma bril om de acute oogstress op te heffen. In sommige gevallen kies je voor training, in sommige gevallen voor een prismabril. Hierdoor kunnen de ogen nu op één punt focussen en wordt er niet meer dubbel gezien.

Moet je je voorstellen: dit kind probeerde te leren spellen met dubbel zicht, wegtrekkende ogen, terwijl ze de klanken niet van elkaar kon onderscheiden. Iedere volwassene zou al gefrustreerd zijn afgehaakt, maar dit kind ging door. En even goed bedoeld als triest: dit kind kreeg extra leesoefeningen mee...

Holistisch kijken

Wat ben ik blij dat ik erachter kom dat er verbeteringen aan de basis gedaan kunnen worden. Soms kan ik ouders helpen met een quick-fix, soms zijn ouders  teleurgsteld dat ik niet binnen zes lessen hun kind van een rekenprobleem af kan helpen. Gelukkig kan ik uitleggen dat nú werken aan het fundament een investering is voor de rest van het leven.

Het kost een half jaar tot een jaar om een kind weer een goede, stabiele basis te geven zodat het kind straks iedere uitdaging aankan.
En daarom kan dit meisje pas nu, in groep 5, beginnen aan het leren van de tafeltjes. En daarom zit moeder met tranen in haar ogen als ze in deze les, na tien minuten óók al 1 t/m 5 x 3 = 15 kan opzeggen, zonder stamelen in 26 seconden!

Ik barst ook bijna van vreugde als ik haar aankijk en zeg: 'Moeder, heb maar weer vertrouwen in je kind; ze komt er wel!'

Madelon van der Hofstad is juf en coach in Eindhoven.

 

* Ik zie alleen de kinderen waarbij het op school niet lukt met extra lessen.

** 'Normaal evolueren de primitieve reflexen tijdens het eerste levensjaar, maar bij sommige kinderen gebeurt dit niet volledig. Primitieve reflexen zijn het bewijs van een onrijp centraal zenuwstelsel, m.a.w. de motoriek is nog niet rijp genoeg voor complexe leertaken. Dit resulteert in een lichaam dat niet uitvoert wat de hersenen willen. In plaats van voluit te kunnen gaan in de klas, zit de motoriek in de weg. Moeilijkheden met schrijven, lezen, leren, stilzitten, concentratie,… hebben een aantoonbare origine in het lichaam. Een leerstoornis treedt mogelijk op' (bron: inpp.be)

Meer weten over deze manier van kijken naar leerproblemen? De sites van het INPP in België en Nederland bieden achtergrondinformatie.