Joy wil naar een hoog niveau, maar gebruikt haar talenten niet

2 augustus 2017

De telefoon gaat. De moeder van 14-jarige puber Joy is ten einde raad, dochterlief dreigt te worden teruggezet van het vwo naar de havo. Marianne Rietveld wordt gevraagd om te helpen. Ze maakt een afspraak met Joy, die meteen indruk maakt: ‘Ik hoorde van mama dat ik zelf mag zeggen of ik met jou verder ga na vandaag’, is haar openingszin.'Voor mij is het wel fijn overigens, want als ik geen klik met je heb kom ik dus niet meer.’ Het verhaal van een meisje dat haar talenten leert kennen en inzetten. 

De veertienjarige Joy dreigt teruggezet te worden van het vwo naar de havo. Terwijl ze zo graag naar het tweetalig vwo zou willen want daar 'zitten al haar vrienden’. Of ik iets kan betekenen om dat te kunnen realiseren, is de vraag van moeder.

Op de vraag of ik kan realiseren dat ze naar tweetalig vwo gaat, antwoord ik direct ‘nee’. Maar wat ik wel kan is samen met Joy onderzoeken wat maakt dat ze geen gebruik maakt van haar talenten. Weet ze eigenlijk wel dat ze talenten heeft, heeft ze ze ooit ontdékt en wat doen haar talenten met haar in relatie tot leren en doorzetten?

Zichtbaar zijn
Nieuwsgierig open ik de deur als Joy op de afgesproken tijd aanbelt. Leuk: ze blijft even voor het raam staan waar ze langsloopt en zwaait. Dat doet ze om zichzelf alvast aan te kondigen. ‘Dan zag jij dat ik eraan kwam’, vertelt ze me later. Joy zet deze manier van zichzelf zichtbaar maken alle keren daarna in. Als ik niet direct terugzwaai loopt ze even naar het raam dat dichter bij mijn bureau is en blijft daar staan zwaaien tot ik reageer. Ze tovert op deze manier altijd direct een glimlach op mijn gezicht.

‘Ik hoorde van mama dat ik zelf mag zeggen of ik met jou verder ga na vandaag’, is haar openingszin. ‘Ja, dat klopt, dat heeft mama goed doorgegeven’, antwoord ik haar. ‘Werk je altijd zo?’ ‘Ja, dat doe ik altijd.’ ‘Waarom doe je dat? Het is voor jou toch veel handiger dat jij bepaalt of we doorgaan? Nu loop je de kans dat iemand nee zegt en dan mis jij weer een klant. Niet echt handig van je dus.’

Maar dan vervolgt ze ‘voor mij is het wel fijn overigens, want als ik geen klik met je heb kom ik dus niet meer.’ Ik glimlach en zeg; ‘Je geeft daarmee precies het antwoord op je eigen vraag. Het heeft geen zin om samen op pad te gaan als we geen wederzijds vertrouwen hebben.’ ‘Nou, ik denk dat ik wel een volgende keer kom, ik vind het tof zoals je dit aanpakt.’ Dat is een mooie start, helder! De piketpaaltjes zijn uitgezet.

Kruisjes verzamelen
Joy begint uit zichzelf te vertellen: ‘Op de basisschool heb ik niks geleerd. Ik had het gevoel dat het niet uitmaakte of ik wel of niet iets deed. Ik zorgde zelf voor mijn uitdaging en haalde cijfers binnen het niveau van de klas. Dan viel ik niet op en kon ik aan de slag met het bedenken van mijn eigen uitdagingen.’

Ze lacht met pretoogjes, ‘Zal ik eens vertellen hoe ik dat met spelling deed? We kregen altijd huiswerk voor spelling. Daar had ik natuurlijk geen zin in, zo zinloos. Dus ik maakte het niet. Het werd toch niet altijd gecontroleerd.’ Ze lacht om wat ze vertelt. ‘En als het gecontroleerd werd kreeg je een kruisje, dan moest je dat huiswerk maken plus strafwerk. En alsmaar zeggen: ‘Je moet wel je huiswerk maken hoor Joy!’

Het mooie was dat ze het strafwerk ook niet controleerden, nou ja, soms wel en dan kreeg ik twee kruisjes. Ik maakte er een wedstrijd van met mezelf om zoveel mogelijk kruisjes te hebben aan het eind van het schooljaar. Ik had er vijftig verzameld aan het eind van het schooljaar, mooi getal, en bijna nooit het strafwerk gemaakt. Het maakte niet uit of ik het wel of niet maakte.’

IQ onderzoek
‘In de eerste van het vwo merkte ik dat ik dat weer zo kon doen. En nu nog steeds. Ik snap niet dat ze me niet naar het Tweetalig laten gaan, maar daar zitten wel mijn vrienden en met hen heb ik een klik.’ We pakken deze wens aan. Wat kan jij doen en wat heb jij nodig om dit zichtbaar te maken bij jouw mentor? En wat hebben zij van jou nodig om je naar het tweetalig vwo te laten gaan?

Joy pakt gelijk door en gaat de volgende dag het gesprek met haar mentor aan. Deze besluit om een IQ onderzoek op kosten van de school te laten uitvoeren. Dat valt bij Joy verkeerd. ‘Ze hebben toch al een IQ onderzoek? Wat willen ze nog meer van me weten? Ik doe niet mee, ze bekijken het maar. Ze zien maar wat ze ermee doen.'

We spreken af dat ze de dag waarop de test afgenomen wordt ‘s middags hiernaartoe komt om te evalueren hoe het gegaan is. ‘Want ik ben heel benieuwd hoe het gegaan is voor jou, wat voor jou belangrijk was en wat jij er nu van verwacht’, zo vertel ik haar.

Joy komt aan het eind van de eerste toetsdag hierheen. Ze zwaait weer vriendelijk bij het raam en belt al niet meer aan. ‘Ik weet toch dat je komt dus dat is verspilde moeite.’ Mooi!

Zelfde toets, nieuwe naam
Zo vriendelijk en blij als ze voor het raam naar me zwaait, zo boos en verongelijkt vertelt ze haar ervaring van die morgen. Dat ze teleurgesteld is omdat ze deze test al twee keer heeft gemaakt en haar gezegd is dat het nu echt een andere test zou zijn die nodig was om te kunnen zien wat haar werkelijke capaciteiten waren. De test had dan wel een andere naam, maar de inhoud was hetzelfde. ZIEN ze dat dan niet!? Ze was boos, teleurgesteld en geraakt. Hiermee kan ik niet laten zíen wat ik kan. ‘En dat mens was het ook niet, zo irritant!’ Helder. Dit voelde als niet gezien worden, terug naar af!

Enkele weken later is de uitslag van de test. Joy mocht niet bij het gesprek over de uitslag zijn, pas de laatste tien minuten was ze welkom. Ze vertelt dat ze het irritant had gevonden, de tester een irritante persoonlijkheid vond die irritante vragen stelde en irritant bleef doorpraten als zij al lang wist wat de bedoeling was. Irritante eisen stelde (je mag geen potlood in je handen houden, je handen moeten leeg zijn) en een irritante stem had. ‘Kortom: je werkte me behoorlijk op m’n zenuwen. En ik vind het fijn iets in mijn handen te hebben als ik nadenk, zoals de tangles bij Marianne…’ Zo, die was eruit.

Irritatie en allergie
In onze sessie die daarop volgt, gaan we aan de slag met het zoeken naar haar allergie (irritatie op alles) met behulp van het kernkwadrantenspel. We gaan een dubbelkwadrant leggen vanuit irritatie. Het basisbord is van jou en het aangelegde bord van de ander; uitdaging en valkuil liggen nu op elkaar. Joy gaat rechtop zitten, kijkt me blij aan en zegt: ‘Yes, eindelijk een onderzoek naar mezelf in relatie tot de ander! Ik heb er zin in!’ Niet gemotiveerd? Geen doorzetter?

Het kwadrant laat uiteindelijk zien dat ze relaxed als kwaliteit heeft en daar het beste in functioneert. Gemakzucht is dan de valkuil. Dat is daardoor ook wat zichtbaar is voor de docenten. Hier zijn we dus aangekomen bij dat wat er speelt. In combinatie met hoogbegaafd zijn en niet weten hoe je moet leren, hebben we de kern te pakken. Dát zat er achter het masker. En wie heeft de tijd genomen om daarachter te kijken?

Aarden en jezelf zijn
Nu? Het gaat goed met Joy, ze floreert en doet haar best, wordt gezien en krijgt begeleiding bij het aanleren van vaardigheden om te komen tot leren en komt hier af en toe nog even ‘aarden en mezelf zijn’ zoals ze dat omschrijft.

Zie mij, en ik vertel je wat ik nodig heb. Joy is hier weer een mooi voorbeeld van dat dat werkelijk zo is.

Zie mij… en ik zie jou.

Marianne Rietveld specialiseert zich op het gebied van hoogbegaafdheid en talentontwikkeling. Meer informatie over haar is te vinden op haar website de WijsWijzer.