Je eigen ik inzetten

27 januari 2022

De kinderen van groep 5 komen uit school met een interessant verhaal: juf woont samen met haar vriendin. Het houdt ze allemaal bezig. Het is intrigerend om te vertellen dat de juf dus lesbisch is, de kinderen proberen een beetje uit hoe dat klinkt.  Verder vinden ze het vooral een heel gezellig idee en ze weten ook te vertellen dat ze later graag een kindje willen. Een positief en vrolijk verhaal. Heel anders ging dat in groep 7 van een andere school. Daar gingen verhalen rond over de juf, dat ze lesbisch was. Er werd over gespeculeerd, er werden opmerkingen over gemaakt. De juf vond dat niet fijn, het gaf haar zelfs een beetje een onveilig gevoel dat de klas ermee spotte. Ze wilde er niet met de kinderen over praten, want je geaardheid, dat is privé.

Binnenkort verschijnt bij Noordhoff Uitgevers het boek “Pedagogische tact, hoe dan?”, geschreven door Merlijn Wentzel, José Middendorp en Sanne Roeffel. Dit artikel is overgenomen uit het boek en gepubliceerd met toestemming van de auteurs.

Kinderen willen weten wie je bent. Dat hebben ze nodig om zich aan jouw leiding over te kunnen geven. In de twee casussen van hierboven bespreekt de juf in groep 5 dat ze een vriendin heeft, ze opent zich voor de kinderen; ze vertelt een stukje van  haar biografie. In de tweede casus heeft de juf dit niet verteld tegen de kinderen; toch komen de kinderen er via via achter dat de juf een vriendin heeft.

Uiteraard bepaal je zelf wat je wel en niet aan kinderen en ouders in je klas vertelt. Je kunt hele goede redenen hebben om (nog) niet aan de kinderen te vertellen dat je homo bent, dat je slecht geslapen hebt, dat je moeder ernstig ziek is of wat je hobby’s zijn. Het kan meestal geen kwaad. Kinderen horen graag over jouw huisdieren, over de dingen waar je warm voor loopt in je vrije tijd en wat jij als kind moeilijk vond. Het geeft hen de mogelijkheid zich te verbinden, zich aan je te hechten en zich open te stellen.

Eigen ervaringen vertellen is fijn voor jezelf, zodat je de ervaring een plekje kunt geven. Ervaringen delen met collega’s of medestudenten is prettig om meerdere perspectieven te vertellen en te horen over bijvoorbeeld een aanpak in de klas of met een kind. Je kunt van elkaar leren. Ervaringen delen met de kinderen in je klas is heel krachtig, omdat je je eigen biografie deelt met hen en jezelf open stelt. Zo laat je voorbeeldgedrag zien, zodat de kinderen ook hun ervaringen gaan vertellen.

Er is moed voor nodig om jezelf mee te nemen in de klas. Iemand die een voorbeeld is in de wijze waarop hij ervaringen deelt met kinderen en daarbij zijn eigen ik meeneemt is leerkracht Kanamori in de Japanse documentaire Children Full of Life. Kanamori geeft les aan groep 6 en wil dat zijn leerlingen gelukkig zijn, en dat worden ze volgens hem door naar elkaar te luisteren en voor elkaar te zorgen. Een van de middelen die hij daarvoor gebruikt is de notebook letter. Hij noemt het zelf klassenboek en klassenboekbrieven. Een notebook letter is een brief waarin kinderen opschrijven hoe ze zich voelen en wat hen daadwerkelijk bezig houdt. Elke dag lezen drie leerlingen hun notebook letter voor aan de klas. Ze mogen daarbij alles vertellen. Kanamori moedigt de kinderen aan hun emoties te laten zien en te delen.

Zo zien we in de documentaire hoe een jongetje zijn brief voorleest, over zijn oma die zojuist is overleden. Zijn verhaal maakt veel los in de klas, ook andere kinderen herinneren zich de dood van een grootouder. Eén meisje, Mifuyu, barst in snikken uit. De brief van haar klasgenoot doet haar denken aan de dood van haar vader, toen ze drie was. Ze heeft er nooit in de klas over willen vertellen, zegt ze, uit angst om anders dan de rest te zijn. Kanamori laat het verdriet er helemaal zijn. Hij geeft bewust ruimte aan het probleem en vanuit daar ontstaat een grote kracht. De leerlingen praten en huilen met elkaar, ze troosten elkaar en voelen zich verbonden. En door haar anders zijn met iedereen te delen, voelt Mifuyu zich meer één met de klas dan ooit.