Jan Stap raakt met zijn laatste films thematiek van kansengelijkheid en inclusie: 'Terwijl we wel weten hoe het zou kunnen'

17 november 2022

Documentairemaker Jan Stap heeft zijn vierdelige serie ‘Leren in Leiden' online gezet. Daarin toont hij praktijken die inspireren en die je op je eigen pedagogisch handelen laten reflecteren. De première van 'Competente Rebellen' bij het Leiden International Film Festival op 9 november was de afsluiting van de reeks. Daarin brengt hij mbo-studenten in beeld bij Studio Moio waar school niet goed raad mee weet.

In ‘Competente rebellen’ maken we kennis met talentvolle jongeren die de wereld willen verbeteren, maar waarbij het probleem is dat het onderwijs hun talent niet herkent. Ze gaan bij Studio Moio in Leiden in het kader van het Actieprogramma Maatschappelijke DienstTijd aan de slag als “Changemakers”. Ze worden uitgedaagd om bij te dragen aan het oplossen van vraagstukken voor de wereld van morgen. We vragen ons wel af, waarom deze jongeren met zo’n actieprogramma geholpen moeten worden en niet gewoon op school kunnen leren. Hoe komt het dan dat ze zijn vastgelopen? En gaat het Studio Moio wel lukken om hun ontwikkeling weer vlot te trekken? Hoe dan? En hoe zou school kunnen voorkomen dat ze vastlopen, geschorst worden of vroegtijdig de school verlaten?

We maken in de film onder meer kennis met Soufiane, die onze beeldvorming wil bijstellen over wie de hardwerkende Nederlander is. En met Leyla die andere jongeren helpt om hun ideeën helder op papier te krijgen. En met Thijn die stelt dat het feit dat als mensen hun rechten niet kennen, dat leidt tot kansongelijkheid.

Eerder nam NIVOZ-collega Rob van der Poel een podcast op bij studio Moio, waarin een aantal studenten uit de film ook aan het woord komt, lees en luister hier: Studio Moio, voor niet-geziene mbo-jongeren en changemakers: ‘Het gaat erom dat er mensen om je heen staan die in je geloven’

Leren in Leiden - aflevering 4 - Competente rebellen from Jan Stap on Vimeo.

De documentaireserie  over echt passend onderwijs

De Leidse regio heeft een ruim aanbod aan scholen, zowel reguliere als speciale. Voor de meeste leerlingen is er dus wel onderwijs mogelijk, maar helemaal passend is het niet. Vooral de reguliere scholen bieden nu nog te veel van hetzelfde aan. Ondanks de Wet passend onderwijs zijn er nog veel knelpunten niet opgelost. Waarom hebben we zoveel vroegtijdig schoolverlaters? Waarom groeit het aantal thuiszitters?

‘Passend onderwijs’ richt zich in de praktijk meer op de ‘problemen’ van leerlingen dan op hun potenties, kwaliteiten en intrinsieke motivatie. In de documentaireserie ‘Leren in Leiden’ kijken we vooral naar ieders mogelijkheden. In de documentaire spelen ’tussen de regels door’ ook zaken als inclusie en kansgelijkheid een rol.

Jan Stap kijkt met dankbaarheid terug op de afgelopen tijd waarin hij zoveel mooie mensen heeft ontmoet en zoveel heeft geleerd van de kinderen, de jongeren, de ouders, de onderwijzers en de onderwijspioniers die hij mocht filmen. ‘Tegelijk benauwt het me als ik zie hoeveel kinderen nog verstoken zijn van echt passend onderwijs. Terwijl we wel weten hoe het zou kunnen. Daar zijn voorbeelden genoeg van. Ik onze volgende documentaire ga ik deze kinderen opzoeken en de helden die vaak met flinke tegenwind onderwijs voor deze kinderen mogelijk maken.’

Zie ook www.janstapfilm.nl

De overige drie afleveringen

Passend onderwijs

Aflevering 1 gaat over ‘Passend onderwijs’ voor leerlingen met autisme. We zullen laten zien hoe deze kinderen het best tot hun leerrecht komen. We kregen de kans in twee groepen te filmen op een basisschool gespecialiseerd in onderwijs aan kinderen met autisme. Zo konden we vastleggen hoe de leerkrachten inspelen op de specifieke behoeften van deze kinderen. De kinderen komen zelf ook aan het woord en vertellen over hun ervaringen op hun vorige school en op deze school. Dat bracht ons in een tweespalt. Eigenlijk zou je als ouder willen dat je kind er gewoon bij hoort en naar een gewone school kan. Aan de andere kant biedt het speciaal onderwijs wel dat je kind begrepen wordt, er mag zijn zoals hij/zij is en daarom beter in zijn/haar vel komt te zitten en tot leren komt. Online te zien via deze link.

Je kunt niet leren wat je al weet

In deze aflevering maken we kennis met hoogbegaafde kinderen. We hebben ontdekt dat relatief veel ‘thuiszitters’ hoogbegaafd zijn. Hoe kan het dat zulke intelligente kinderen vaak vastlopen op school?

We willen in deze aflevering inzicht geven in de situatie, de capaciteiten en de belevingswereld van hoogbegaafde, of makkelijk lerende kinderen. Toen we de documentaire over jeugdzorg ‘Het kind of de rekening?’ maakten, leerden we al hoogbegaafde tieners kennen voor wie school zo slecht past, dat ze ernstige psychische klachten kregen. Bored out, noemde een moeder het. Omdat het gangbare onderwijs voor zulke kinderen niet passend is, worden deze kinderen naar jeugdzorg verwezen (soms zelfs verplicht!). Dweilen met de kraan open, lijkt ons, als je niks aan de oorzaak doet.

Maar wat is dan wel passend onderwijs voor deze kinderen? ‘Ze hebben nooit leren leren’, wordt wel geroepen. Zeker spelen metacognitieve vaardigheden een rol. Maar het is niet de enige oorzaak. Ze leren anders, zei een moeder van twee thuiszittende tieners. Hoe anders? Dat willen we leren begrijpen. We hebben de hulp van een aantal hoogbegaafde kinderen en jongeren die ons willen vertellen over hoe het bij hen werkt. Verder hebben we de kans om tijd door te brengen met hoogbegaafde kinderen op NOVA, een afdeling van de Leidse Anne Frankschool. Naarmate we de kinderen beter leren kennen en ook dankzij gesprekken met de leerkrachten, groeit ons inzicht. Gelukkig leggen we dat onderzoek vast met de camera. Online te zien via deze link

Weten wie ik ben

Net als velen las ik het boek ‘De meeste mensen deugen’ van Rutger Bregman. In zijn hoofdstuk over 'de spelende mens' beschrijft hij een bezoek aan een bijzondere middelbare school in Roermond: Agora. Nieuwsgierig geworden ging ik op zoek en vond dat er in mijn stad Leiden ook een Agora is. Ik mag er rondkijken zo vaak als ik wil, met een camera. Ik zie, ik luister. Naar de leerlingen, naar de coaches (bij Agora hebben de leraren een coachende rol) en naar ouders.

In deze aflevering onderzoeken we een vorm van ontwikkelingsgericht onderwijs. En stellen onszelf vragen als: Is het geschikt voor alle leerlingen? En kun je met dit onderwijs wel aan de huidige onderwijswetgeving voldoen? Hoe moet het bijvoorbeeld straks met de eindexamens? Online te zien via deze link.