Ismail Aghzanay legt de lat én de verantwoordelijkheid van de leraar hoog, heel hoog!

17 mei 2023

Als docent Engels en coach Ismail Aghzanay op deze onderwijsavond in Rotterdam op een open en frisse manier zijn verhaal begint en het publiek met een ontspannen en humorvolle introductie verleidt om er eens lekker voor te gaan zitten, komt hij al snel bij een NIVOZ-classic: zijn favoriete leraar, die toevallig ook nog eens in de zaal zit. Het is mevrouw Bento, docent Engels. De eerste leraar die in hem geloofde. Nickel van der Vorm is erbij en vertelt hoe Ismail zijn eigen school- en straatervaringen (ook als “stapelaar”) verbindt aan de onderwijspraktijk.

Ismail was 23 en een stapelaar. Hij vocht zich door zijn schooltijd, maar het lukte hem toch om ook docent Engels te worden. ‘Je hebt veel potentie,’ zei mevrouw Bento. ‘Je gaat veel betekenen voor je leerlingen, maar je moet wat minder grappen maken...’ De doorgewinterde NIVOZ-volgers zullen misschien even aan het verhaal over Mrs A hebben gedacht, maar ook een vergelijking met zangeres Adele die haar inspirerende docent Engels in het publiek trof, dient zich aan. Bijna iedereen heeft wel zo’n leraar en kan zich goed voorstellen welke impact een leraar kan hebben. De avond begint lekker!

Maar dan zijn we bovenaan de achtbaan gekomen en stort het karretje zich naar beneden. Ismail verandert van toon en schetst een plaatje van de realiteit van de leefwereld van veel Rotterdamse kinderen. Een wereld waarin de straat en online culturen de boventoon voeren. Waar andere regels gelden, geweld en discriminatie aan de orde van de dag zijn. Waar de spelregels van het beklimmen van de sociale ladder haaks staan op wat we in scholen en de normale maatschappij van leerlingen verwachten. Maar wat is normaal? Dit is voor veel meer leerlingen dan wij denken de realiteit. Ismael illustreert zijn verhaal met enkele schokkende voorbeelden.

De grootste fout van het onderwijs is dat het zich richt op de tekortkomingen, terwijl succeservaringen zo belangrijk zijn.

Hij is begripvol voor de keuze voor de straat, omdat deze leerlingen opgroeien in een context die niet in verbinding staat met die “normale” maatschappij. Hij gooit olie op het vuur en vergroot het gevoel van “awkwardness” door leraren te omschrijven die op voorhand diskwalificeren, structureel onderwaarderen, lage verwachtingen hebben en daarmee een lage self-efficacy, een laag vertrouwen in eigen kunnen, teweegbrengen. Ja, hij onderstreept dat het leraarschap, vooral in het primair onderwijs, tot de zwaarste beroepen hoort, omdat je ‘altijd aan moet staan, nooit pauze hebt’, maar hij ziet veel motivatiearmoede en dáár heeft het onderwijs, heeft de leraar een taak. De grootste fout van het onderwijs is dat het zich richt op de tekortkomingen, terwijl succeservaringen zo belangrijk zijn.

Niet voor het laatst spelen de emoties zichtbaar op bij Ismail als hij onderstreept dat je als leraar het verschil kan maken. Als je je leerlingen laat zien: ik ben er echt voor je! Iets meer beschouwend voegt hij daar aan toe dat leerlingen hun leraar onthouden om wie ze zijn, niet om wat ze van een of ander vak hebben geleerd.

Ook bij de oorzaken van de motivatiearmoede krijgt de zaal vertrouwde perspectieven toegeworpen: de onbewuste (voor)oordelen van leraren, de hardnekkige lage verwachtingen die veel leraren hebben van (bepaalde groepen) leerlingen in combinatie met de fixed mindset zoals omschreven door Carol Dweck.

Schoolethos
Interessanter is het gedeelte waar hij ingaat op wat er nodig is om het tij te keren, waarbij hij zonder het woord echt te noemen een prachtige invulling geeft van wat Luc Stevens, die hij overigens verschillende keren aanhaalt, schoolethos noemt: de cultuur in een school die bepaalt op welke manier er gewerkt wordt, hoe er met leerlingen om wordt gegaan, welke doelen er worden gesteld. Ismail onderstreept het belang van een positieve schoolcultuur, die zich kenmerkt door hoge verwachtingen, een gevoel van verbondenheid en een gedeelde visie met collectieve verantwoordelijkheden voor het lerarenteam.

Bijna dwingend geeft hij opdracht om je als leraar op te stellen als rolmodel, of je ervan bewust te zijn dat je altijd rolmodel bént! Dat is iets waar je je in kan ontwikkelen. Niet in de laatste plaats door en dankzij je leerlingen:  ‘Oprechte interesse in je leerlingen vormt de basis van je leraarschap.’ Ook hier is Ismail dichtbij een gevleugelde uitspraak van Stevens: ‘Je leerlingen leren je het vak van leraarschap, zoals ook je kinderen je het ouderschap leren.’

Ik denk dat ik de rust, regelmaat en reinheid die hij als voorwaarde stelt om het tij te keren, liever zou onderbrengen bij het stellen van hoge verwachtingen. Gevoelsmatig blijft er dan meer ruimte over voor de authenticiteit van de leerling. En even was ik hier bang dat hier toch iets instrumenteels in het betoog sloop, maar dat gevoel werd omvergeblazen toen Ismail afsloot met een citaat van de Profeet (zie afbeelding), waarvan de inhoud neerkomt op dat het hart uiteindelijk alles bepaalt!

En zo maakt Ismail geheel congruent met zijn betoog vooral indruk (op mij) als hij laat zien, door zijn emoties door te laten sijpelen, wie hij ís. Daarnaast was ik zeer onder de indruk van de rol die hij de leraar toedicht, waarbij hij de lat echt hoog legt en in zijn hele verhaal geen enkele keer de “schuld” bij het systeem legt. Hij legt simpelweg de verantwoordelijkheid bij de leraar, die het wel zelf maar niet alleen hoeft te doen. Die maakt het verschil. En ja, hij maakte het af door voortdurend, expliciet en impliciet, te zeggen dat je van je leerlingen moet houden!