Innovatie en onderwijsverandering bij De Vrije Ruimte: wat kunnen we hiervan leren?

8 april 2015

'Nu is de kans om onderwijs menselijker te maken en je eigen verantwoordelijkheid te nemen,' schrijft Peter Roemeling. Vanuit zijn ervaringen bij de Vrije Ruimte - een Haagse school voor 4-18 jarigen - levert hij zijn bijdrage aan het nationale debat ‘Leren kinderen wel wat ze nodig hebben?’  Roemeling: 'De Vrije Ruimte heeft geïnnoveerd in het onderwijs. Ik wil haar ontwikkeling als case hier bespreken. En ik eindig met vijf lessen die innoverende en veranderende organisaties van deze case kunnen leren?'  Zijn blog.

Vanuit het individualisme en het eigen gewin als belangrijkste streven - voor veel mensen, bedrijven en overheden - zijn we de crisis in gedreven. De menselijke maat was, en is vaak nog steeds, zoek. En nieuw organiseren gaat daarover. Terug naar de menselijke maat in organisaties. Natuurlijk, ook door technische ontwikkelingen verandert er veel. Bedrijven worden kleiner, mensen worden ontslagen, en in de komende jaren nemen robots steeds meer werk over.

Deze ontwikkelingen creëren een kans. Een kans om werk interessanter te maken, menselijker te maken. Kwaliteiten als creativiteit, samenwerken, communiceren, probleemoplossend vermogen, kritisch denken en sociale en culturele vaardigheden worden belangrijker. Persoonlijk leiderschap, zelfkennis hebben en eigen verantwoordelijkheid nemen wordt belangrijker om je eigen bedrijf of werk te creëren in de toekomst.

Andere waarden en technische ontwikkelingen maken dat heel veel bedrijven moeten innoveren, een nieuw concept of businessmodel bedenken. En veel bedrijven overleven de crisis niet als ze niet snel veranderen en zich aanpassen. En deze verandering start bij de mensen,  de ontwikkeling van je mensen centraal te stellen in je organisatie. Zij maken de verandering mogelijk.

De Vrije Ruimte heeft geïnnoveerd in het onderwijs. Ik wil haar ontwikkeling als case hier bespreken. En ik eindig met vijf lessen die innoverende en veranderende organisaties van deze case kunnen leren?

De Vrije Ruimte is een school die in 2007 van start is gegaan. Eerst drie jaren intensief een visie ontwikkelen en de school voorbereiden door Marty Smit en Claartje van Grinten waarbij ik in de gelukkige positie zat om het proces van begin af aan te mogen begeleiden. Gestart in 2007 met vier kinderen en eind 2014 telden we ruim 50 leerlingen op deze innovatieve school.

De afgelopen jaren is er een basis ontwikkeld en ervaring opgedaan voor een nieuwe manier van organiseren in het onderwijs voor 4 tot 18 jarigen. Leerlingen ontwikkelen zich op basis van hun intrinsieke motivatie. Er wordt van alles aangeboden, maar niets is verplicht. Je kunt er je VWO-diploma halen. Je komt er hoog- en laagbegaafde mensen tegen, mensen die goed weten wat ze willen en mensen die zoekende zijn. Doeners, denkers en voelers inspireren en irriteren elkaar. En beslissingen worden er met elkaar genomen. De transparantie is enorm, de hiërarchie is beperkt.

‘Onderwijs is niet het vullen van lege emmers, maar het aansteken van een haardvuur’

Er wordt in het reguliere primaire en voortgezet onderwijs veel gemopperd op het ministerie, op ouders, bestuurders, docenten, leerlingen en kerndoelen. Maar het probleem zit ergens anders, en dat is de visie op de mens. Een mens is een wezen wat van nature nieuwsgierig is en zich wil ontwikkelen. Het onderwijs frustreert deze natuurlijke drive. Laat ik dat illustreren aan de hand van een voorbeeld uit mijn eigen middelbare schooltijd.

Ik was niet goed in lezen en taal, het ging me moeilijk af, nog steeds overigens. Maar Maarten Toonder was mijn redding. Olie B. Bommel, Kappie, Koning Holewijn en Tim Tuimel, stripboeken van Maarten Toonder. Echter, op de middelbare school mocht ik dit niet lezen. Het was geen literatuur. Ik moest zware kost lezen, Donkere kamer van Damocles, Nescio en andere, in mijn ogen als puber, zwartgallige niet interessante kost. Kortom, er werd geen rekening gehouden met mijn voorkeuren. Anderen wisten wat goed voor mij was. Mijn passie voor de boeken van Maarten Toonder werd niet opgepakt om mij te verleiden en te ontwikkelen. Mij werd de maat genomen door een eigen-wijsheid, door een systeem, dat niet de mijne was. Mijn unieke individu met mijn eigenaardigheden had behoefte aan een andere wijze van leren en ontwikkelen.

En in het huidig onderwijs is er in essentie weinig veranderd. Kinderen worden gezien als ‘emmers’ die gevuld moeten worden met kennis.


--> Lees dit artikel verder op het blog van Peter Roemeling

Peter Roemeling is organisatiecoach en was betrokken bij de oprichting van De Vrije Ruimte in Den Haag.

Artikel: De Vrije Ruimte stelt vrijheid leerling centraal (website NederlandKantelt)