Het vak van leerkracht is veel meer dan het klaarstomen van kinderen voor toetsen

1 april 2019

‘Met deze retoriek wordt niet alleen de deskundigheid en professionaliteit van de leerkracht ondermijnd, maar ook het eigenaarschap van kinderen om zich te ontwikkelen naar zelfbewuste deelnemers aan onze samenleving van morgen.’ Bestuurder Adrie Groot kijkt kritisch naar toetsscores: naar ouders die op Marktplaats toetsen kopen om te oefenen thuis en naar de politiek, die het middelbareschooladvies weer wil laten afhangen van de eindtoets.

‘Ook als moeder vond ik de tussentijdse toetsen een prima middel om te kijken hoe kinderen het op het cognitieve vlak doen op school. Natuurlijk weet je als ouder of je kind graag naar school gaat en zich veilig en prettig voelt (en dat is het belangrijkst!). Maar je hebt weinig zicht op wat er in de klas eigenlijk gebeurt. Ontwikkelt je kind zich - in de breedte - goed? Dat wil je als ouder ook graag weten.’ Mooi hoe Rinda den Besten, als moeder en als voorzitter van de PO-Raad in 2016, al schreef over toetsen. Haar motto is: ‘Laten we leerlingen blijven volgen met toetsen, maar laten we ervoor zorgen dat toetsscores hen niet achtervolgen!’

De vraag die zich natuurlijk opwerpt is of toetsen daarbij het geëigende middel zijn. Want toetsen hebben ook een aantal, zeer negatieve, bijwerkingen.

Rinda schrijft zelf over ouders die op Marktplaats toetsen en opdrachten kopen om met hun kinderen te oefenen. Scholen die al weken van tevoren niets anders doen dan met de hele klas oude CITO-toetsen doornemen. Maar ook de politiek laat zich horen: ‘Leerlingen op de basisschool moeten hun middelbareschooladvies pas krijgen nadat de resultaten van de eindtoets bekend zijn. Sinds 2014 krijgen scholieren in februari hun advies, terwijl ze pas in april of mei de eindtoets maken. Regeringspartijen D66, VVD en CDA willen de volgorde weer omdraaien, zodat kinderen later in het schooljaar horen welk niveau zij volgens hun school aankunnen. Ook de ChristenUnie kijkt welwillend naar het plan van de coalitiepartners.’

Met deze retoriek wordt niet alleen de deskundigheid en professionaliteit van de leerkracht ondermijnd, maar ook het eigenaarschap van kinderen om zich te ontwikkelen naar zelfbewuste deelnemers aan onze samenleving van morgen.

Het vak van leerkracht is veel meer dan het klaarstomen van kinderen voor toetsen. Het is een ‘spel’ van pedagogiek, didactiek en sensitiviteit, gericht op de ontwikkeling van kind en volwassene. Dit samenspel van faciliteren, enthousiasmeren, ondersteunen, corrigeren is het echte vak van de leerkracht als professional. En in dit samenspel zit waardering op basis van (zelf)reflectie natuurlijk verborgen. Een optimale invulling van dit rijke leef-, leer- en werkklimaat voor kinderen en volwassenen, waar veel, vaak, onderlinge afstemming is over wat wordt gezien en ervaren, maakt, in de ultieme vorm, toetsen in de huidige vorm overbodig. Een samenspel waarin rond het kind de professionals, zijnde leerkracht en ouders, in onderlinge afstemming een belangrijke rol spelen. Vanuit het perspectief van het optimale ontwikkelklimaat voor kinderen verdwijnen grenzen tussen opvang, onderwijs en gezin.

Het is belangrijk dat kinderen, maar eigenlijk iedereen, zich bewust worden van de verantwoordelijkheid voor de eigen ontwikkeling en voor de samenleving waarin die ontwikkeling zijn plek moet krijgen. In het genoemde samenspel is eigenaarschap/regie, in samenhang met anderen, essentieel en richtinggevend voor de wijze waarop professionals, leerkrachten, ouders, anderen, hun rol daarin vervullen. Een optimale (zelf)reflectie in dat ontwikkelingsproces is van belang om stappen te zetten. Om te groeien. Deze reflectie vertalen, overlaten, aan externe toetsen ondermijnt het proces van eigenaarschap. En kan een negatieve invloed hebben op een optimale ontwikkeling van kinderen en hun talenten.

De stelling is mijns inziens dus dat het versterken van de rol van toetsen en testen in het onderwijs, in onze samenleving, het eigenaarschap van ontwikkeling ondermijnt. En daarbij, en zeker niet als laatste, ook de belangrijke rol van de leerkracht teniet doet. Als dit de bedoeling is van de politiek, lijkt het probleem van het lerarentekort eenvoudig op te lossen. Mijn verwachting is dat de Huaweis, Samsungs en Apples van deze wereld in de rij staan om duizenden robots te leveren om dit probleem snel op te lossen. Los van het feit dat ik denk dat digitalisering en het optimaal gebruik van computers ons onderwijs kan verrijken, blijf ik de rol van de leerkracht essentieel vinden in het realiseren van dat rijke leef-, leer- en werkklimaat.

En als je dan toch een cijfer wilt geven dan wat mij betreft 10-1 voor de leerkracht in het basisonderwijs!

Adrie Groot is voorzitter van het College van Bestuur van stichting Blosse.