Het maakbare leven? 'We moeten kinderen die anders zijn niet meteen als abnormaal beschouwen'

3 oktober 2015

Loes Hubertus is iemand die veel bezig is met empathie en hoe je kinderen dat bij zou kunnen brengen. Zij bezocht onlangs een symposium met als titel 'Gun kinderen hun eigen label' en werd daar ook verzocht zichzelf te labelen en te zien wat er dan zou gebeuren. Eén van de conclusies op het symposium: 'Als een kind afwijkt van onze normen dan ligt dit aan onze normen.'

Zijn er echt zoveel kinderen met ADHD en autisme of overdrijven we een beetje? Het aantal kinderen in Nederland met een officiële diagnose voor een psychiatrische stoornis is de laatste laren explosief gestegen. De vraag is: zegt dat iets over onze kinderen of over onze maatschappij?

Gezins- en opvoedcoach Liesbeth Hop pleit voor een aanpak waarbij kinderen en jongeren krijgen wat ze nodig hebben in plaats van een label dat laat zien wat hen mankeert. Tijdens een symposium in de Rode Hoed afgelopen dinsdag presenteerde Liesbeth haar boek en waren er verschillende sprekers over het thema ‘labelen’.

Bij binnenkomst schrijven de bezoekers een positieve eigenschap van zichzelf op een kaartje met een koord eraan: een positief label. Met het label ‘ontwapenend’ om mijn nek kan de middag alleen nog maar een succes worden. Ik heb een aantal keren van mensen in mijn omgeving gehoord dat ze mij ontwapenend vinden en hoewel ik niet de precieze definitie hiervan zou kunnen geven begrijp ik wel wat ze bedoelen. Of beter gezegd: ik voel wat ze bedoelen en dat is fijn. Misschien is dat wel het belangrijkste aan dit zogenaamde label: écht gezien worden om wie je bent.

Liesbeth en kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen vertellen hoe we steeds meer in de maakbaarheid van ons bestaan zijn gaan geloven en ons denken en handelen hierop hebben afgestemd. ‘Meten is weten’ lijkt het hedendaagse mantra en dit is problematisch voor alles dat afwijkt van de norm. Want, zoals Liesbeth zegt: 'De maatschappij bedenkt een norm voor wat normaal is. Zonder afwijkingen bestaat er echter geen norm.'

Bruno: 'Het vergelijken en normeren begint al heel vroeg. Wanneer een kind wordt geboren en het geboortekaartje op de mat valt zijn hier vooral cijfers op te lezen: 50 centimeter, 3400 gram. Men slaakt een zucht wanneer dit allemaal overeenkomt met de norm: ‘gelukkig, het is een goed kind’. Zonder het kind überhaupt te hebben gezien is het kind goed bevonden en wel op basis van zijn geboortegewicht.'

Liesbeth: 'Meten, classificeren en in hokjes plaatsen gaat een heel leven door. Peuters op het consultatiebureau die, o help!, zich iets boven of onder de groeicurve bevinden. Kleuters op de basisschool die een beetje stil zijn: autisme? Sociale fobie? Basisschoolkinderen die druk zijn: ADHD?

Als een kind ergens last van heeft kan het heel prettig zijn wanneer er een diagnose gesteld wordt, zodat je handvatten krijgt hoe je het kind kan helpen. We moeten kinderen die anders zijn echter niet meteen als abnormaal beschouwen. Het probleem is dat we tegenwoordig het leven als maakbaar beschouwen. Als een kind afwijkt van onze normen dan ligt dit niet aan onze normen, maar aan het kind. Onze kinderen moeten vooral passen in onze drukke, gelaagde levens.

‘Uit het leven halen wat erin zit’ is een ware obsessie geworden. We stimuleren kinderen om zich zo goed mogelijk te ontwikkelen. Presteren op school, middels allerlei toetsen, wordt heel belangrijk bevonden. Echter, deze toetsen meten vele belangrijke talenten helemaal niet waarmee je juist prima kunt functioneren in de maatschappij: creativiteit, empathie, samenwerken en doorzettingsvermogen bijvoorbeeld. Kinderen krijgen te snel en te vroeg een etiket toebedeeld en dat is niet nodig en kan schadelijk zijn. Soms gaan kinderen zich er ook naar gedragen en is er een focus op wat het kind mankeert in plaats van de talenten en mooie eigenschappen die het kind ook heeft.'

Het symposium vond ik zeer inspirerend. Juist door de positieve insteek en knipoog naar wat ‘raar’ is. Op het podium waren prachtige kunstwerken van Jacqueline Schäfer te bewonderen: vreemde vogels. Bamber Delver, samen met Liesbeth oprichter van de Nationale Academie voor Media en Maatschappij, wees de aanwezigen er op een humoristische manier op dat we eigenlijk allemaal even ‘raar’ zijn: 'Ik heb er even opgelet toen jullie binnenkwamen, maar het klopt hoor: er zitten hier toch een paar vreemde vogels in de zaal!' Hier moesten we allemaal hartelijk om lachen en het geeft wat mij betreft de sfeer en de boodschap van het symposium goed weer: meer ontspannen en minder oordelend met elkaar omgaan is voor iedereen veel prettiger.

Ik besloot mijn bezoek aan Amsterdam af te sluiten door nog ergens wat te gaan eten. Het stel naast mij was in een discussie. Ik hoorde de man tegen de vrouw zeggen: 'Die vriendin van jou is wel heel druk.' ‘Ja, maar zij heeft ADHD’, antwoordde de vrouw. Toen ze hun eten geserveerd kregen en ik ze ‘smakelijk’ wenste keken ze verschrikt op, om vervolgens vriendelijk te knikken.

Mijn ‘label’ ontwapenend ging vanmiddag zeker op. Maar gelukkig heb ik meer eigenschappen, mooie en minder mooie, en die hebben niet allemaal een label nodig. Die bestaan gewoon.

Misschien moeten we een beetje ontlabelen en ontstressen, daar wordt het leven ontzettend mooi van.

Na haar studie politicologie heeft Loes Hubertus (1984) Stars of Empathy ontwikkeld, het spel dat ieder kind in staat stelt om zijn wereld te tonen en dat kinderen op een speelse manier helpt om sociaal-emotioneel te groeien. Dit is een van haar blogs.