Het basisschooladvies liet een litteken achter, maar de hoge verwachtingen van zijn broer brachten Karim Amghar verder

10 februari 2021

Karim Amghar was in de jaren negentig de enige Marokkaans-Nederlandse leerling op de katholieke basisschool in Bleiswijk. Hij had er een leuke tijd, totdat hij vmbo-kader als schooladvies kreeg, terwijl zijn cito-score havo uitwees. Karim voelde zich ondergewaardeerd, ging zich daarnaar gedragen en radicaliseerde. Pas veel later wist hij het tij te keren. Nu timmert hij flink aan de weg om zijn lessen te delen. 

Dit interview komt uit het magazine Onze School en is van de hand van Leone de Voogd.

In tv-serie Karim pakt zijn kans uit 2019 onderzoekt Amghar o.a. hoe het gesteld is met de kansen van leerlingen met veel potentie maar weinig middelen. Hij spreekt daarvoor met diverse beleidsmakers, ervaringsdeskundigen, onderwijzers, docenten, ouders en de leerlingen zelf. Bekijk deze aflevering hier terug.

Van radicaal naar amicaal
“Hi wereldverbeteraar”, begint Karim het voorwoord van Van radicaal naar amicaal. In november verscheen zijn boek voor docenten en jongerenwerkers over het bespreekbaar maken van radicalisering. De voedingsbodem voor zijn eigen radicalisering ontstond volgens Karim in groep 8. Zijn vmbo-advies bracht hem flink aan het twijfelen over zichzelf: “Het liet een litteken achter in mijn hart en in mijn hoofd. Ik voelde me niet gehoord en niet gezien.” Hij ging zich gedragen naar de in zijn ogen negatieve stereotypering op basis van zijn etniciteit en religie. “Ik werd vrouwonvriendelijk, ging met een accent praten en werd irritant in de klas. De voedingsbodem hiervoor werd op school gecreëerd, maar ik dikte het ook wel aan.”

Heel veel ouders hebben niet de knowhow en middelen om ervoor te zorgen dat hun kind zijn of haar volle potentie benut.

“Als ik nu terugdenk, kan ik het meer relativeren. Die meester zal me geen lager advies hebben gegeven om me te pesten. Hij gunde me een succeservaring en heeft niet ingezet op hoge verwachtingen, terwijl ik díe juist nodig had.” Karim heeft destijds geen protest aangetekend. Zijn ouders kwamen nooit op school. “Ze wisten niet beter.” Met klem vervolgt hij: “Bij kansenongelijkheid heb ik het niet alleen over onderwaardering van kinderen. Heel veel ouders hebben niet de knowhow en middelen om ervoor te zorgen dat hun kind zijn of haar volle potentie benut.”

Gezien door ronselaars
Karim vond een groep op straat waar hij zich wél gezien voelde. Vanuit een slachtofferrol gedroegen ze zich naar bepaalde negatieve stereotypen. “Gucci petjes, vrouwen nasissen enzo.” Toen hij ontdekte dat dit stoere gedrag niet bij hem paste, zocht hij het in zijn islamitische identiteit. “Ik werd heel vervelend om mee om te gaan. Zei bijvoorbeeld steeds: ‘dat is verboden, hè, om uit te gaan.’”
Toen zijn vrienden steeds minder met hem omgingen, stopte hij met het veroordelen van anderen.

“Maar ik had ook het geluk dat ik geen ronselaar om me heen had, anders was ik heel anders terecht gekomen. Want mensen zien jou ook, hè? Het is net als met loverboys. Ronselaars merken dat je je niet lekker voelt. Ze omarmen jou, waardoor je je veilig voelt. Zo komt het radicaliseringsproces op gang. Radicalisering gaat dus over zoekende zijn naar jezelf en dan doorslaan in je gedrag. Het is een misvatting dat het alleen betekent dat je naar Syrië wil vertrekken.”

Soft hallelujah ding
“Radicalisering begint vaak met iets goeds. Veel extremisten beginnen met de gedachte dat ze een probleem willen aanpakken, zoals het gezeik in Irak. Maar als je geweld gebruikt of de Grondwet wilt ondermijnen, dan is dat gewoon fout.” Met mensen die het niet eens zijn met onze grondwet wil Karim in gesprek. “Volgens mij is de kracht van democratie dat je die mag betwisten. Het is waardevol dat mensen tegen de schenen van de samenleving schoppen. Zo blijven we scherp.”

“Radicalisme verdwijnt als je het bespreekbaar maakt. Als je alles bespreekt, weet je wat er speelt in de samenleving en kan je daarop inspelen voordat er iets van extremisme ontstaat.”
 

In een debat luister je om te reageren, maar bij deze dialoog luister je om te begrijpen

In zijn boek behandelt Karim de talking stick-methode om een dialoog te voeren. Hierbij onderbreken deelnemers elkaar niet en komen ze pas aan het woord als ze de spreekstok hebben. “Je werkt eerst aan veiligheid en waar je elkaar kunt vinden. Wat delen wij? Dan is het makkelijker stevige stellingen te bespreken. In een debat luister je om te reageren, maar bij deze dialoog luister je om te begrijpen.” Karim traint docenten, jongeren- werkers en politie in het gebruik van deze methode. Vooral mensen bij de politie of geharde jongeren- werkers zijn terughoudend. “Vooraf denken zij dat het niet werkt en het een of ander soft hallelujah-ding is.”

“Als deze harde mensen het eenmaal ervaren, gaat juist deze groep ‘aan’”, vertelt Karim. Hij klopt op zijn hart. “Zij hebben zoveel eigen pijn, omdat ze altijd zo hard hebben moeten handelen in hun werk, dat ze zelf nooit hebben ervaren hoe het is om open te gaan. Als ze eenmaal praten en echt voelen denken ze: ‘potverdikkeme, dit is zó belangrijk’.”

Karim wil niet zeggen dat zijn methodiek voor alle gevallen van radicalisering de oplossing is. “Jongeren die al heel ver heen zijn in het radicaliseringproces, kun je hiermee niet zo makkelijk binnen de boot houden.”
 

Mensen zeggen vaak: ‘ga je nou wéér een probleem over de schutting gooien bij het onderwijs?’ Ja. Dat doe ik alweer.

Ontdekkingstocht
Voor een veilige samenleving waarin iedereen gelijke kansen heeft, is volgens Karim ook de school hard nodig. “Mensen zeggen vaak: ‘ga je nou wéér een probleem over de schutting gooien bij het onderwijs?’ Ja. Dat doe ik alweer. En dat moeten we blijven doen met uitdagingen in de samenleving.” Karim benadrukt dat de leraar niet alles hoeft te doen. Hij wil de school herinrichten als een grote Franse supermarkt, waar je komt voor je basisbehoeften, maar en passant ook autobanden en ondergoed koopt. “De school moet een plek zijn waar lesgeven de basis is en verder alle ingrediënten aanwezig zijn om ervoor te zorgen dat een kind zijn volle potentie benut.” Karim deradicaliseerde zelf omdat zijn broer wel hoge verwachtingen van hem had. “Ik kwam boos thuis na een pittig gesprek op mijn mbo-opleiding. Ik wilde stoppen. Dan maar op de heftruck werken. Mijn broer legde zijn hand op mijn schouder en zei: ‘Luister, jij moet naar het hbo, dat is waar je thuishoort.’ Ik dacht: ‘Waar heb je het over?’ Maar hij heeft het een beetje doorgedrukt en had gelijk.”

Op het hbo ging Karim weer in zichzelf geloven en hij is nog steeds aan het ontdekken waar hij toe in staat is. “Misschien overcompenseer ik, maar ik wil de wereld redden.” Dus komen er meer boeken en tv-pro- gramma’s waarmee hij kansenon- gelijkheid wil aankaarten. “Ik heb het gevoel dat ik iets te pakken heb waarmee ik mensen kan raken en in beweging kan brengen.”

Toch voelt hij zich nog regelmatig ondergewaardeerd. “Ik heb een soort onzekerheid vanuit dat advies in groep 8 waardoor ik wil laten zien wat ik waard ben. Ik wil ook dat anderen dat erkennen. Gebeurt dat niet, dan twijfel ik of ik echt wel zo waardevol ben als ik nu denk.”

Karim Amghar (Rotterdam, 1988) studeerde communicatie & media en pedagogiek & didactiek. Hij werkt als docent omgangskunde in het mbo en hbo, is (mede-)oprichter van trainingsbureau WijWijs en recruitmentbureau YouMatch en programmamaker en tv-presentator bij de NTR. Amghar woont in Bleiswijk met zijn vrouw en twee kinderen.