Ethisch dilemma: leerplicht

3 december 2018

Lisa Kruit en Roos Jansen zijn twee leerlingen uit havo 5. Ze kregen voor het vak godsdienst / levensbeschouwing de opdracht om een ethisch dilemma uit te diepen. Ze kozen voor het onderwerp ‘leerplicht’: is het goed dat kinderen verplicht naar school moeten? Frederike de Jong vindt hun visie als docent zo mooi verwoord, dat ze het graag – met hun toestemming – deelt op NIVOZ platform hetkind.

We moeten allemaal naar school vanaf ons 5de jaar totdat wij een startkwalificatie hebben of 18 jaar zijn. Tijdens deze periode worden ons allerlei dingen geleerd die we nodig zouden hebben voor onze baan en ons verdere leven. Maar is het wel zinvol? Natuurlijk leren we op school hoe we moeten lezen en schrijven en communiceren met anderen. Dat zijn de goede punten van ons schoolsysteem, maar er mist ook nog veel aan. We leren namelijk ook over de middeleeuwen. Maar niet over de daadwerkelijke mensenrechten. We hebben er blijkbaar 30, wist jij dat? Zo ja, dan heb jij dat waarschijnlijk niet op school geleerd. Maar gelukkig weet ik dat de fruitvliegjes de eerste levende organismen in de ruimte zijn geweest. Ik weet helaas niet hoe ik het beste mijn financiën kan regelen of hoe ik goed voor mezelf moet zorgen. Je moet maar het geluk hebben dat je ouders je dat je leren.

Maar hey, ik weet dat trisomie ontstaat tijdens de bevruchting van een eicel. Want dat is de echte kennis die ik nodig heb voor in mijn verdere leven, toch?

Fout! Het blijkt uit onderzoek dat kennis steeds vaker verward wordt met informatie geven. We stimuleren leerlingen niet meer om kennis op te bouwen en te leren van fouten. We leren als leerlingen dat je harder moet werken ook al kan je het niet aan, stapels en stapels huiswerk en toetsen. Dat er altijd iemand boven jou staat die zegt wat je wel en niet mag doen. Wat je moet doen en moet laten. Onze breinen worden getraind van jongs af aan. Hoe we moeten denken en wat we moeten vinden. Het is fout als je iets niet snapt. Het is fout als je niet op een bepaald tempo leest. Het is fout als je geen goed cijfer haalt. Als je niet binnen de richtlijnen past, die het schoolsysteem bedacht heeft, ben je niet goed. Het is fout als je ergens niet goed in bent en het is al helemaal vreselijk als je een weerwoord hebt. Want mijn mening, de mening van een kind, doet er niet zo toe. Mijn brein is nog niet helemaal ontwikkeld en ik kan niet meepraten over politiek, belasting en hoe de wereld in elkaar zit. Simpelweg omdat ik nog niet over kennis beschik van deze belangrijke zaken en dat toch nog niet snap.

Daarnaast leer je alles over je baan eigenlijk bij je vervolgopleiding en tijdens jouw baan zelf. Naast lezen en schrijven zou ik niet weten wat ik eigenlijk nog meer nodig ga hebben in de rest van mijn carrière, maar ik weet wel wat ik niet nodig ga hebben. Dingen zoals dat een exponentieel verband altijd een rechte lijn in logaritmisch papier is. Dat er leerplicht is en je als kind naar school mag en kan is goed, maar zorg dan wel dat wat je leert zinvol is voor de rest van het leven.

Je kan natuurlijk ook denken dat school juist een goed systeem heeft bedacht. Dat je bijvoorbeeld in de laatste klas van de onderbouw een keuze moet maken met welke vakken je verder wilt in de bovenbouw. Dan kan je leren wat je later bij je vervolgopleiding en je werk nodig hebt om te weten. Als ik archeoloog wilde worden was het wel handig geweest dat ik nu weet dat de fruitvliegjes de eerste levende organismen in de ruimte zijn geweest. Of als ik bioloog wilde worden was het ook van toepassing dat ik weet dat trisomie ontstaat tijdens de bevruchting van een eicel. Maar dat je dus al met je toekomst bezig moet zijn op je 14e of 15e is ook wel heel vroeg. De meesten weten niet eens wat ze dan al willen, en weten ze dat wel dan kan dat ook weer anders zijn over een (paar) jaar.

Kortom, het is allemaal hartstikke leuk dat we iets leren wat de meesten later niet meer gaan gebruiken, maar waar straks het echte leven om draait krijgen we niet mee. Ik ben het er nog steeds mee eens dat het goed is dat we leerplicht hebben, omdat onze hersenen het meest ontwikkelen van ons 5e jaar tot ons 24e jaar. Ik vind het wel een beter plan om de kinderen en jongvolwassenen dan iets te laten leren wat ze later nodig hebben voor de rest van hun levens.

Frederike de Jong is filosoof, schrijfster en docent. Sinds 2002 is ze werkzaam in het onderwijs en geeft ze godsdienst- en filosofielessen.