‘Door ‘de ander’, in welke kleur dan ook, krijg je de kans om zelf te zijn’: de grote verantwoordelijkheid van de school

28 augustus 2015

Als rector Anco van Moolenbroek op zijn school, het Wateringse Veld College, het verhaal hoort van een corrector die in een examenoverleg liever de leerlingnummers noemt dan de namen, omdat hij ‘ze niet uit kan spreken’, laat hij zijn gedachten gaan over integratie op school, over erbij horen, en al filosoferend komt hij terug bij zijn vroegste jeugd. Het begin van een bespiegeling over zwart-wit.

Toen wij klein waren kochten mijn zusjes en ik ‘Zwart-Wit’. Dat is de makkelijke naam voor Salmiakpoeder dat als snoepgoed werd verkocht. Met een natte vinger in het zakje en dan in je mond. De eerste lik was natuurlijk het sterkst. Maar daarna raakten je smaakpapillen er aan gewend.

Zwart-Wit in één zakje. Integratie in ultieme vorm!

Net een paar maanden als rector op een voor mij nieuwe school heb ik de eerste smaak te pakken van Zwart-Wit. In Nederland wordt een school ‘zwart’ genoemd als 60% van de leerlingen van allochtone afkomst is. Een school in een grote stad als Den Haag, in een moderne Vinex wijk als het Wateringse Veld, zou zo maar aan deze definitie van een zwarte school kunnen voldoen. Ware het niet dat wij dat niet willen weten. Zwart-Wit is namelijk nooit zo zwart-wit als het lijkt, waardoor de definitie ‘zwarte school’ een onjuiste simplificatie is.

In de examenperiode belde een van onze docenten met de tweede corrector over het examenwerk van haar leerlingen. De tweede corrector opende met te zeggen dat hij de examennummers van de kandidaten zou noemen. Veel namen kon hij namelijk niet uitspreken. Daarop antwoordde onze collega dat ze graag over een half uurtje terug zou bellen, zodat hij even de tijd zou hebben om de namen te oefenen. Want haar leerlingen zijn geen nummers. Kijk, dat is het eerste basisprincipe in de school: geen nummers, maar namen. In al hun klankkleuren. Geen percentages, maar personen. Ja, daar zijn we wel zwart-wit in.

Dat vlakt culturele verschillen overigens niet uit. Ik denk aan een gesprek dat we hadden met de ouders van een brugklasleerling. De kennismaking met de nieuwe klas was tegengevallen. ‘Als we geweten hadden dat er zóveel allochtone kinderen in de klas zaten, dan hadden we een andere school gekozen. Kan ons kind misschien naar een andere klas?’ Dus wij uitleggen dat… en hoe… En dat begrepen ze wel, maar hun bezorgdheid werd niet minder. Toen kwam de achterliggende bezorgdheid: ‘Wij zijn bang dat ons kind buiten de groep komt te staan, of zelfs gepest wordt, vanwege onze gezinssituatie. Wij weten hoe andere culturen denken over homoseksualiteit.’ Zwart-Wit kreeg ter plekke alle kleuren van de regenboog.

En dat is het tweede basisprincipe in een school: iedereen wil bij de groep horen. Bij de gemeenschap. Dat principe werkt alle kanten op: tussen culturen en binnen culturen. Ik kan daarom die Amsterdamse zwarte basisscholen wel waarderen die actie voerden om meer ‘witte kinderen’ op hun school te krijgen. Is dit wit genoeg?! Hun ouders willen graag dat hun kinderen op school leren hoe ze in de samenleving kunnen integreren. Want een ouder wil graag dat het goed gaat met zijn kind.

Ik zie dat als een grote verantwoordelijkheid van de schoolgemeenschap: erbij horen en erin passen. Daarover mag geen grijs gebied bestaan. Want door ‘de ander’, in welke kleur dan ook, krijg je de kans om zelf te zijn. Hoe eerder en scherper volwassenen in een schoolgemeenschap dát onderkennen, hoe beter! Het maakt ook onszelf, als docent, als onderwijsassistent, als administratief medewerker, als rector, meer mens als we de mensen om ons heen leren zien als een kleurrijke eenheid.
Zwart-Wit. Door elkaar gemengd wordt het een grijze massa. En vijftig tinten grijs kunnen weliswaar opwindend zijn, het blijft zwart-wit. Hoewel, salmiakpoeder in kristallijne vorm is wit van kleur. En wit, zo heb ik geleerd, bevat alle kleuren van de regenboog!

Anco van Moolenbroek is gedragsbioloog en rector van het Wateringse Veld College in Den Haag.