'De 'onmogelijke' ouder is het gekwetste kind van toen'

24 juli 2015

Gebeurtenis, gedachten, gevoelens, gedrag en gevolgen. Het G-schema uit de cognitieve gedragstherapieën inspireert Tineke Spruytenburg om anders met leerlingen om te gaan. Bij een heftige emotionele reacties gaat ze te raden bij de G's en zij voorspelt: 'Die leerling zal je horen, verstaan en begrijpen want hij/zij voelt zich gehoord en erkend.'

Afgelopen week werden we op school getrakteerd op een lezing van Giel Vaessen. Het onderwerp was kinderen met hechtingsproblematieken en mij heeft hij zeker ook weten te boeien. Ik waardeer de menselijke maat die hij neemt, waarbij hij benadrukt dat er altijd, ook onder uiterst moeilijke omstandigheden en in schijnbaar uitzichtloze situaties, kansen besloten liggen om het leven van een kind in gunstige zin te beïnvloeden. Het raakte mijn hart als hij met ervaringen onderbouwde dat vicieuze cirkels van verwaarlozing, misbruik en mishandeling onderbroken kunnen worden en toen hij benadrukte dat die 'onmogelijke' ouder van nu, het gekwetste kind van toen nog altijd - ook - is.

Er zaten in zijn verhaal ook hele waardevolle tips voor leerkrachten en andere opvoeders die met minder bijzondere kinderen te maken hebben. Aan het einde van de middag bracht Giel ons bijvoorbeeld in herinnering hoe je als volwassene sensitief en responsief kunt reageren op kinderen met een heftige emotionele reactie.

Hij gebruikte hiervoor de 5 G's uit de Rationeel emotieve therapie: 
Gebeurtenis
Gedachten
Gevoelens
Gedrag
Gevolgen

Stel dat een leerling stampvoetend de deur van het lokaal zo hard dicht smijt dat het raam er in gebarsten is en dat dit gepaard gaat met luid schelden en schreeuwen, nadat je hem vroeg om hij zijn gym spullen te pakken omdat het tijd is voor de lichamelijke oefening.
Dan is het, benoemde Giel voor de zekerheid, niet nodig dat je begint met vragen naar de laatste drie G's; die antwoorden zijn zo helder als glas.

Om deze - buiten proportionele - reactie te begrijpen én in het juiste perspectief te kunnen plaatsen kom je heel ver als je het kind laat verwoorden wat er GEBEURDE en wat het DACHT.....

In dit voorbeeld is het goed mogelijk dat het kind thuis nog niet de verantwoordelijkheid krijgt om te zorgen dat het de juiste spullen meeneemt. Het is niet ondenkbaar dat de moeder - misschien zelf enigszins chaotisch en met een overvolle agenda - met de regelmaat van de klok, vergeet wie van de kinderen op welke dag wat nodig heeft. Het kind zou boze gedachten kunnen hebben over zijn moeder.
En de gedachte van de leerling zal ook gemakkelijk uitgaan naar de reactie van de vakdocent gym die bij de 3e keer "Juf mijn moeder is mijn gym tas vergeten", sanctioneert met 'bank hangen'. De woede van de leerling wordt dan gevoed door het vooruitzicht om door moeders schuld het apenkooien te moeten missen.

Het doet kinderen goed als je na zijn antwoord op de eerste 2 G's, begrip toont. Bijvoorbeeld door te zeggen dat je de boze gevoelens begrijpt en samen zoekt naar een andere manier om er - in gedrag - op te reageren.
"Wat zou je anders kunnen doen een volgende keer?" is dan een even simpele als nuttige vraag. Zeker wanneer die wordt gevolgd door samen zoeken naar alternatieve handelingswijzen. waarmee we een kind helpen om de volgende keer anders te kunnen reageren.