Cabaretier Pieter Derks over onderwijs en de kunsten: ‘Van alleen maar nuttige dingen doen krijg je heel saaie mensen’

4 mei 2018

Als basisschoolleerling zag cabaretier Pieter Derks zijn helden optreden in de Nijmeegse schouwburg. Een paar jaar later, in de brugklas van de jenaplanschool SSgN, stond hij zélf op dat schouwburgpodium. Voor het eerst, niet voor het laatst. Wat trok een zelfbenoemd ‘gezagsgetrouw mannetje’ naar een school met zoveel speelruimte? En wat wil hij zeggen tegen leerlingen die vandaag hun hart voelen volstromen bij de gedachte aan dans, schilderkunst, muziek of toneel? Deel 2 van een portret van cultuurprofielschool SSgN.

Dit interview stond in het themanummer ‘Kunst en cultuur’ van blad Mensenkinderen en is overgenomen met permissie van de Nederlandse Jenaplanvereniging, NJPV. Het interview vormt een tweeluik met dit schoolportret van SSgN.

Op de basisschool was je al gegrepen door cabaret en theater, heb je vaker gezegd. En daarom koos je voor de Nijmeegse SSgN, een middelbare jenaplanschool met nadruk op cultuur. Klinkt bijna als een ouderwetse roeping. Weet je nog wat het precies was dat jou als jong kind naar het podium trok?

“Het was puur intuïtief, het gevoel dat ik daar moest staan. Achteraf kun je er natuurlijk allerlei psychologische redenen achter zien – een verlegen en gepest jongetje dat een uitlaatklep en erkenning zoekt, vermoed ik – maar het was toen vooral het droombeeld van het leven als cabaretier. Afwisseling, lol maken, spannende dingen doen en applaus krijgen.”

Bij het 150-jarig bestaan van SSgN zei je dat het de goede sfeer en de geboden ruimte waren die je bevielen op de school – een ruimte waar gelegenheid was om uit te proberen. Hoe verhoudt zich de aantrekkingskracht tot een school met speelruimte tot je zelftypering als ‘gezagsgetrouw mannetje’?

“Tja… als ik naar een school was gegaan waar die ruimte er niet was, had ik hem waarschijnlijk ook niet durven maken, denk ik dan.”

Je vertelde toen ook over de lessen filosofie in de bovenbouw: “vragen stellen bij wat iedereen logisch vindt” als voedingsbodem voor cabaret. Welke kennis en kunde gaat er allemaal schuil in het ambacht zoals jij het bedrijft, en welke leermeesters op school zijn daar belangrijk in geweest?

“Het meeste heb ik geleerd door het te doen, door gewoon honderden keren op het podium te stappen en een verhaal te vertellen en door heel veel te schrijven en weg te gooien en opnieuw te schrijven. Maar heel veel dingen eromheen heb ik op de SSgN al meegekregen. Ik hielp bijvoorbeeld mee in de techniek, deed het geluid bij weeksluitingen. Dat werd begeleid door Gérard Schot, de rest van de week wiskundedocent. Daardoor heb ik al meteen geleerd hoeveel meer er komt kijken bij een voorstelling dan alleen maar het podium oplopen. En weet ik hoe geluid en licht ongeveer werken. Daar heb ik nog steeds profijt van, want ik kan nu zelf ook duidelijk aangeven aan technici wat ik wil of nodig heb. En andersom begrijp ik meer van wat zij doen. Ook belangrijk, want de technici zijn de medewerkers van het theater waar ik het meest mee te maken heb en het langst mee werk.”

Wat heeft het onderwijs op SSgN je in het bijzonder geboden? En zijn er ook aspecten die je gemist hebt?

“Het heeft me geholpen mijn talenten te ontdekken en te ontwikkelen, en te denken in mogelijkheden. Alles kon geregeld worden, als je met een goed plan kwam. Wat ik gemist heb is misschien hooguit wat steviger basiskennis, gewoon harde feiten. Dat is een reden geweest om later, naast mijn optredens, nog geschiedenis te gaan studeren. Voor mijn algemene ontwikkeling. Maar dat had denk ik meer met de van hogerhand geïntroduceerde lesmethodes te maken: het Studiehuis, waarvan ik me alleen nog herinner dat het belangrijk was dat je iets op kon zoeken en niet dat je het wist. En de Tweede Fase, wat dat dan ook wezen mocht.”

Waar ga je straks naar kijken, als je zoekt naar goed onderwijs voor je kinderen?

“Ik denk dat vooral de mensen heel belangrijk zijn. Een school die keurig het curriculum afvinkt is op zich prima, maar wat ik op de SSgN zo prettig vond, was dat docenten ook de ruimte kregen – en ook namen – om hun eigen invulling te geven aan het lesgeven. Voor mijn gevoel deed bijna elke docent wel iets extra’s naast gewoon lesgeven, of het nou iets met optredens of topsport of uitwisselingsprogramma’s te maken had. Dat maakte voor mij het verschil. Pas als een docent het voorbeeld geeft door zijn eigen enthousiasme en talent te volgen, kan hij het overdragen. Dus kort gezegd: ik zal voor mijn kinderen vooral kijken naar een school waar leuke mensen werken.”

Jij hebt eens een radiocolumn gehouden, waarin je een VVD-politicus van repliek diende na de denigrerende toon waarop hij de kunstsector aansprak. Het politieke klimaat voor kunst en cultuur is nog altijd kil. Wat zou je willen zeggen tegen leerlingen die nu op school zitten en een affiniteit voelen voor de kunsten?

“Vergeet het idee dat iets zin moet hebben! Van alleen maar nuttige dingen doen krijg je heel saaie mensen. De leukste en spannendste en mooiste dingen worden geboren uit verveling, speelsheid, geklooi. Gewoon intuïtief iets doen waar je enthousiast van wordt, en dan maar zien waar je uitkomt. Dat stoort me het meest aan de houding ten opzichte van zowel kunst als wetenschap: de vraag wat het oplevert. Wat hébben we eraan? Nou, in de meeste gevallen: helemaal niks. Maar dat geldt ook voor minimaal één rijstrook op de A2, een aantal Joint Strike Fighters, een paar duizend ambtenaren, tientallen brievenbusfirma’s, het koningshuis en nog wel wat meer van die dingen. Moeten ze weg? Nee. Het mag er allemaal zijn. Zolang er dan maar niemand begint te zeuren over schilderijen en liedjes!”

Interview: Geert Bors is als freelance journalist onder andere redacteur bij het NIVOZ en hoofdredacteur van Mensenkinderen.
Schoolinfo: www.ssgn.nl
Fotografie: de foto’s zijn afkomstig uit het Mensenkinderen-artikel en gemaakt door SSgN-huisfotograaf: Willem Melssen, zie ook: www.wm-f.nl