Autisme: 'Wij leven heerlijk in onze eigen wereld en overleven in de buitenwereld'

15 april 2016

Lerares Linda Klitsie en haar zoon zijn allebei autistisch. Dat levert onderling begrip op, maar soms ook bijzondere en opvallende gesprekken. Gesprekken die voor mensen zonder autisme misschien niet direct te begrijpen zijn: er gebeurt van alles in het hoofd en de verwerking van de informatie van buiten. Met dit artikel biedt Linda een interessant en bij vlagen ongemakkelijk inkijkje in de wonderlijke wereld van een autistische moeder en haar autistische zoon.

Ik vind het wonderlijk dat autistisch zijn een stoornis of diagnose genoemd wordt. Mijn mening baseer ik puur op mijn eigen ervaringen, van mij en mijn zoon, allebei autistisch, laat ik dat voorop stellen. Mijn zoon doet uitspraken als ‘Mam, waar zit mijn gevoel?’, ‘Mam, ik heb het idee dat als mensen mij iets vertellen, ze iets van mij verwachten, troost of een woord van begrip of zo, maar waarom vragen ze daar dan niet om?’.
Dit soort vragen en uitspraken heeft hij altijd gehad. Ik had ze ook en nog steeds wel. Voor mij is autisme geen stoornis, maar ‘puur zijn’. Je voelt en dat is wat het is. Je ziet en je maakt er geen verhaal bij, je ziet wat er is en dat is het. Als kind zijnde zijn we misschien wel allemaal zo. Tot je erachter komt dat als je iets doet, het de ene keer goed is en de andere keer fout. Zo word je gevormd, je leert dualiteit kennen en dat brengt je soms ver weg van wie je echt bent. Je gaat leven in verhalen.

Een autist leert dit pas veel later, maar dan wel op een transparante manier. Een autist blijft heel lang puur voelen, zien, kijken en leven. Dat maakt dat de wereld om je heen ongrijpbaar wordt en vaak ook heel onveilig. Je staat als het ware in je blootje buiten op straat. Alles komt binnen bij je op een onbegrijpelijke manier, je kunt het niet duiden, de betekenis achter wat je ziet en wat er wordt bedoeld, achter wat je hoort en wat er achter de woorden schuil gaat, ontgaat je volledig. Je bent kwetsbaar en puur tot op het bot.

Mijn zoon vroeg laatst aan mij, ‘Mam, jij ziet de wereld toch als een illusie?’ Ik beaamde dat. ‘Dus in jouw ogen besta ik niet.’ Ik zei dat we allemaal niet bestaan, dat dit een droom is waarin we zijn gaan geloven. Uiteraard deed ik dit soort uitspraken een aantal jaar geleden niet. Nu zijn mijn kinderen ouder en kunnen zelf hun mening vormen over wat ze horen, zien en meemaken. Mijn zoon gelooft in de Big Bang. Een God, daar heeft hij nooit in geloofd.

De maand december is altijd erg spannend geweest voor mijn zoon. Zijn angsten namen erg toe, evenals het schreeuwen en in paniek raken. Ook had hij waanideeën. Vreemde vragen stapelden zich op, zoals: 'Mama, waarom zweeft mijn school? Komt hij ook weer uit de lucht en op de grond?', 'Waarom heb ik twee voeten?' En ‘Ik hou meer van jou, mam, omdat jij langer haar hebt dan papa'.

Al deze vragen vertaalde ik voor hem. Hij praatte tot zeker zijn vijfde jaar een vreemd mengelmoesje van aan elkaar geplakte woorden dat alleen ik begreep. Hij bleef altijd angstvallig bij me in de buurt. Mijn stem en gezicht moesten continu neutraal klinken en staan anders kreeg hij een paniekaanval. Hij schreeuwde dan met zijn handen voor zijn oren dat hij het niet meer aankon. Tijdens zo’n aanval ontglipte hem alles. Verklaringen plukte hij bij bosjes uit de lucht, de een nog vreemder dan de ander, om maar grip op de wereld om hem heen te houden. Zelf had hij ook in de gaten dat het spaak was gelopen. Hij zei eens na zo’n aanval: ‘Mama, het was vandaag een mopperdag, ik was ook zwarte piet. Ik kon mezelf niet vinden. Morgen ben ik gewoon Rik.’

‘Ik zie dat je boos bent, dus ik reageer even niet op je’. Ik hoorde het hem zeggen en was zo opgefokt dat ik gewoon door wilde foeteren, maar hij raakte me. Ik keek hem aan. Zei hij dat nu werkelijk? Hij keek mij aan en ik begon heel hard te lachen. Hij was nog niet zo ver dat hij kon lachen. Ik werd rustig van binnen en realiseerde ik me dat mijn zoon van 11 wijzer was dan ik. Hij kon midden in een heftige woordenwisseling heel nuchter inzien dat dit geen zin had. Na een paar minuten liep ik naar de woonkamer waar hij op de bank zat.

‘Je hebt gelijk,’ zei ik tegen hem ‘als ik zo boos ben en zie dat mijn woorden niet tot jou doordringen, heeft het geen zin door te gaan.’ Hij reageerde niet. Ik wist dat hij ook rustig was geworden. Ik ging bij hem zitten. ‘Ik vind het knap van je dat je dat zei, ik was te boos om redelijk te zijn.’ ‘Dat zag ik, daarom zei ik het ook’ was zijn simpele antwoord. Vanaf dat moment waren er geen woedeaanvallen meer. Hij vertelde me later dat hij nu wist wat er in hem omging en dat hij er anders mee kon omgaan dan door boos te worden. Ik was blij en trots.

Sommigen van ons hebben het door en passen ons aan, wat veel energie kost. Het is oprecht toneelspelen en goed leren zien welk spel er waar en wanneer wordt gespeeld. Sommige autisten hebben dit niet door en worden als wereldvreemd beschouwd. Zij weten simpelweg de spelregels niet en leven puur.

Dus wij autisten en andere mensen die de spelregels niet kennen, leven heerlijk in onze eigen wereld en overleven in die daarbuiten.

Linda Klitsie is docente Nederlands en M&M aan Vmbo Groenhorst in Almere, en daarnaast moeder van twee pubers.