AI en onderwijs: een pedagogisch appel en het raam als spiegel

8 januari 2025

In de nieuwste aflevering van de NIVOZ-podcast ‘AI: het pedagogisch appèl’ staat de invloed van AI op onderwijs centraal. Remco Pijpers, strategisch adviseur bij Kennisnet, is de gast die door Jan Jaap Hubeek en Jelle Ris wordt geïnterviewd. Een gesprek over de digitale ruimte die kinderen en leraren omringt, over ethiek, pedagogiek en de vraag wat écht van waarde is in onderwijs. Geïnspireerd door journalist Audrey Watters komt Remco met een verrassende conclusie: de mooiste onderwijstechnologie is niet een app of AI, maar iets eenvoudigs en krachtigs: het raam.

“De mooiste educatieve technologie ooit bedacht? Het raam. Omdat elke klas natuurlijk licht verdient. Het raam laat de verbeelding stromen, terwijl technologie de wereld soms juist dichttimmert.”

Het raam als metafoor
Het gesprek met Remco Pijpers raakt aan een belangrijk punt: in een tijd waarin AI en digitale systemen het onderwijs binnendringen, moeten we heroverwegen wat écht waardevol is. De opmerking van Audrey Watters dat het raam de mooiste educatieve technologie is, is volgens Pijpers een krachtige metafoor. Het raam biedt niet alleen letterlijk licht, maar ook ruimte en verbeelding—waarden die dreigen te verdwijnen door de opkomst van instrumentele technologieën.

'Watters zegt dat technologie vaak wordt gepresenteerd als een oplossing voor alles,” legt Pijpers uit. “Maar we zien niet altijd wat we ervoor inleveren. Het raam herinnert ons eraan dat onderwijs ook ruimte moet bieden voor rust, verbinding en menselijke interactie.'

Laat de klas niet, afgeleid door artificiële halleluja, in een moreel zinkgat wegzakken

Een pedagogisch appel
Remco Pijpers stelt dat AI veel kansen biedt, maar dat we voorzichtig en doordacht moeten handelen. Technologie is niet neutraal; het brengt waarden met zich mee en verandert hoe we leren en lesgeven. Hij waarschuwt voor digitalisering zonder reflectie.

'Het is verleidelijk om technologie in te zetten voor efficiëntie, voor gepersonaliseerd leren. Maar we moeten ons afvragen: wat doet dit met de relatie tussen leraar en leerling? Wat betekent het voor de aandacht in de klas? En wie bepaalt de spelregels: het onderwijs zelf, of Big Tech?'

In zijn werk bij Kennisnet legt Pijpers een bijzondere nadruk op digitale kinderrechten en het beschermen van de pedagogische ruimte. Hij roept scholen op om de regie te nemen en vanuit hun eigen waarden het gesprek te voeren over technologie.

Scholen zijn niet overgeleverd aan Big Tech. Ze kunnen ruimte maken om technologie kritisch en pedagogisch te omarmen, in plaats van zich te voegen naar systemen die hen worden opgelegd

Het morele kompas
Het gesprek krijgt een extra laag wanneer Pijpers zijn levensbeschouwelijke achtergrond deelt. Geïnspireerd door het zenboeddhisme pleit hij voor vertraging, aandacht en verbondenheid in het onderwijs. Technologie kan bijdragen aan leren, maar alleen als we ruimte maken voor reflectie en zorgvuldige keuzes.

'Het boeddhisme leert me om aandacht te hebben voor wat écht belangrijk is. AI en technologie vragen om dezelfde aandacht: welke invloed hebben ze op onze pedagogische praktijk? Wat staat ons als opvoeders te doen in deze digitale wereld?'

Deze vragen verbinden zich met de inzichten van Audrey Watters, die technologie ziet als een spiegel. AI en digitale tools weerspiegelen de samenleving en versterken bestaande ongelijkheden. Pijpers verwijst naar de biases in AI-systemen en stelt dat technologie vaak kansenongelijkheid vergroot in plaats van verkleint.

We hebben niet meer data nodig; we hebben meer reflectie nodig. Technologie moet niet dwingen, maar vrijmaken. Het raam laat precies dát zien: openheid en ruimte voor de verbeelding

Een oproep tot samenwerking
Volgens Pijpers ligt de verantwoordelijkheid niet alleen bij scholen, maar ook bij overheden, besturen en kennispartners zoals Kennisnet. Scholen hebben ondersteuning nodig om keuzes te maken die recht doen aan pedagogische waarden. Hij pleit voor een digitale onderwijskundige check—een kritische beoordeling van technologie op basis van ethiek en pedagogiek.

'Er komt veel op scholen af. Tools, systemen, beloftes. Maar wat betekent het écht voor de kinderen in de klas? Die vraag moeten we blijven stellen. En dat vraagt om rust, ruimte en samenwerking.'

Het gesprek met Remco Pijpers is een uitnodiging om technologie niet klakkeloos te omarmen, maar om het gesprek aan te gaan over waarden, ethiek en pedagogiek. AI biedt kansen, maar alleen als wij als onderwijs de regie pakken. Het raam als metafoor herinnert ons eraan wat belangrijk is: ruimte, licht en verbeelding.

Het onderwijs heeft vensters nodig, geen rolluiken. Technologie moet de wereld openen, niet dichttimmeren. Daar ligt onze pedagogische verantwoordelijkheid

Luister de podcast:
Wil je meer horen over de rol van AI en de vraag wat écht waardevol is in onderwijs? Beluister deze aflevering van de NIVOZ-podcast ‘AI: het pedagogisch appèl’ met Remco Pijpers.