ADHD, maatschappelijke behoefte en belangen: 'Het enige probate antwoord is een pedagogisch antwoord, een handelingsantwoord'

7 december 2014

Het artikel van psycholoog Laura Batstra 'Door diagnose niet te stellen, worden problemen voorkomen'  maakte deze week veel (reactie) los. De onderwijswereld werd - zo leek het - onderverdeeld in voor- en tegenstanders van diagnostisering. Luc Stevens tracht met zijn bijdrage nuance aan te brengen in het debat en vanuit een bredere context de huidige maatschappelijke, complexe situatie en ontwikkelingen te schetsen. En hij biedt een andere oriëntatie. 'Het enige probate antwoord is een pedagogisch antwoord, een handelingsantwoord, niet een institutioneel antwoord en evenmin een programma-antwoord.'

--> Zie voor reacties op artikel Laura Batstra deze Facebook-pagina

De achtergrond van de overmaat aan ADHD-diagnoses is een complex van elkaar versterkende invloeden en belangen. Eigenlijk zijn het allemaal belangen.

Vooreerst: er is altijd een groep kinderen geweest die om verschillende redenen (nature x nurture) zichzelf moeilijk kan reguleren. Deze groep is divers en je zal per kind moeten bezien wat het beste antwoord is. In elk geval is het algemene antwoord: structureren, niet probaat. Wat dus wordt herkend als impulsief/overmatig actief/verhoogd actiebereid/weinig geconcentreerd moet altijd serieus genomen worden. De achtergrond ervan vraagt nadere reflectie en overleg en een gedifferentieerde aanpak. De groep waarvan ik hier spreek is vermoedelijk van eenzelfde omvang als de groep dyslectische kinderen (1-3%).

De overmaat aan ADHD diagnoses wijst op een maatschappelijk probleem: het niet dulden van varianten. Zeker een gestandaardiseerd systeem als onderwijs dat van leerlingen en studenten standaardgedrag vraagt, zal last hebben van varianten op normgedrag. Leerlingen worden gemakkelijk risicoleerlingen. Dat wordt gefaciliteerd..

• door het bestaan van de diagnose ADHD,


• door de behoefte van de psychiatrie aan zeggenschap over identificatie van varianten en als het even kan medicamenteuze behandeling,


• door de nieuwe orthodoxie in het onderwijs die feitelijk standaardontwikkeling proclameert en veel beslissingsmomenten inbouwt (daar wordt ‘objectieve’ legitimering gevraagd),


• door de daarmee samenhangende behoefte om vroeg te signaleren en te classificeren, ook om leraren te ontlasten doordat meer middelen worden ontvangen,


• vanuit de onderwijskundige ideologie dat ontwikkelingsvarianten vroeg programmatisch aandacht vragen, en niet in het minst...


• door ouders die aandacht voor hun kind zoeken en erkenning van (bijzondere) pedagogische behoefte. Bekend is uit onderzoek dat leraren na diagnostisering meer aandacht aan de leerling gaan besteden (het risico van geen succes kan immers vanaf het moment van diagnostisering aan het kind worden toegeschreven).


• En tenslotte is er de overheid die de extra gelden die besteed worden aan ontwikkelingsvarianten objectief wil toewijzen, dus gefundeerde diagnoses wil.

Om kort te gaan er is sprake van een zichzelf sturend medisch-onderwijskundig-politiek complex dat tegemoet komt aan een maatschappelijke behoefte. Het enige probate antwoord is een pedagogisch antwoord, een handelingsantwoord, niet een institutioneel antwoord en evenmin een programma-antwoord.

Luc Stevens is founding father van het NIVOZ en emeritus hoogleraar orthopedagogiek aan de UU, alsmede een van de initiatiefnemers van het platform hetkind.