Zoeken we een 'eindbaas' in deze crisistijd? Of vinden we samen de weg waarop krachten worden gebundeld?

2 april 2020

Kun jij je eigen kracht voelen in een crisis? En samen krachten bundelen? Gaat bij jou een frisse wind waaien of slaat je fantasie op hol? Verdwaal je in mist, gevoelens van angst en verwarring? Waar vind je houvast, in onderzoek en feiten? En doe je ook iets anders, om vooral ook mentaal gezond te blijven? Mieke Vollenhoven stelt de vragen en schreef een artikel. ‘Er is in de samenleving meer nodig dan het RIVM kan bieden.’

De situatie is op dit moment sociaal-emotioneel gezien zorgwekkend. Professionals die meer risico lopen, worden bang en voelen zich niet voldoende beschermd. Specialisten vrezen voor een gebrek aan middelen. Groepen mensen dreigen te vereenzamen of te ontsporen. Hoe blijven we in de stroom? Dat kan niet door een eindbaas aan te wijzen die lijkt op een militair (dan verliezen we onszelf), maar door de krachten van jezelf en anderen te bundelen en de nodige capaciteiten te ontwikkelen. Ook mentaal.

Blijven we aan het stuur?

Wat ik me afvraag is: waar droom jij als professional van in deze tijd? Dat lijkt misschien een rare vraag, maar die vraag is essentieel om mentaal door deze crisis te komen. Droom je dat het zo snel mogelijk over is? Heb je misschien angstdromen? Of komt er ook een sterk verlangen naar boven? Een eigen uitdaging, wellicht een roeping? Misschien vecht je tegen het virus. Werk je aan middelen die hard nodig zijn om het te bestrijden. Geef je thuis les. Doe je boodschappen voor de buren. Of heb je een luisterend oor voor mensen die alleen zijn: Zien ze hun geliefden nog wel terug? En is er straks nog voldoende morfine als zij mogelijk aan de beurt zijn? Een crisis kan mensen verlammen, maar ook tot leven brengen. 

Mensen komen als dieren uit hun hol en wrijven de slaap uit hun ogen. Heé, de wereld is plotseling veranderd!

In een crisis wordt de status quo doorbroken. Idolen zijn ineens geen afgod meer; zij kunnen het virus ook te pakken krijgen. Gewone mensen die hard nodig zijn, krijgen waardering en applaus. Mensen kunnen ineens meer dan ze dachten: de auto laten staan; een concert vanuit het raam, vergaderen over internet. De overheid maakt miljarden vrij.

Maar de andere kant is er ook: Mensen raken in verwarring. De paniek wordt hier en daar voelbaar. Onderwijzers, verzorgers draaien teveel uren en de verbeelding neemt soms een loopje met onze gedachten: Wat als het erger wordt dan we dachten? Wat dan?

Leren in crisistijd

Als ons leven wordt bedreigd, leren we ons te barsten. Maar de vraag is wel: hoe ga je om met tegenslag? Leren gebeurt in fasen:

1.    Eerst doen we nog lacherig. Haha, ik mag jou geen hand geven. Ach, het zal wel meevallen.
2.    Dan wordt het menens, we willen het begrijpen. Wat gebeurt er? Wat betekent dat voor mij?
3.    De adrenaline gaat stromen, de paniekgeest komt soms om de hoek kijken. Je moet afstand houden maar de emoties lopen op. Krijgen wij het ook? Krijg ik straks mijn zaak er weer bovenop? Kan de zorg het aan?
4.    Er vallen klappen. Er is geen tijd meer te verliezen. Mensen gaan vechten, vluchten in hun eigen wereld of gaan een eigen weg.
5.    We luisteren naar deskundigen, lezen (nep)nieuws en proberen een oordeel te vormen. Die beoordeling heb je nodig om te kunnen handelen. Je zet je zaken op een rijtje maar het rijtje verandert steeds;
6.    Politieke/sociale grenzen verdwijnen en gevoel van saamhorigheid ontstaat. Dat is fijn. Maar even later worden de meer fysieke, regionale en landelijke grenzen harder en kun je niet meer reizen. Niet meer heen en terug. De verwarring neemt toe. Maar ook, bij velen, de focus en vastberadenheid.
7.    Het leven verandert met een sprong en je moet zelf ook springen. Durf je dat? Durf je iets anders te doen dan je deed? Je eigen uitdaging (nog meer) aan te gaan? Kun je bijvoorbeeld in de stilte die ontstaat je gevoelens verduren? Of de grenzen bewaken die nodig zijn en optreden?
8.    Je leert, we leren, met vallen en opstaan. Fysieke en mentale gezondheid gaan hand in hand.

Er wordt een antwoord van mensen gevraagd: Wie ben jij in crisistijd? Wat doen jullie er samen aan? Dat is zowel beangstigend als mooi! Er ontstaan op veel plekken nieuwe kansen. En nog mooier: we krijgen samen een nieuw perspectief. Eendracht, daadkracht en ik hoop ook een kwaliteit van leven die verder reikt. Zou het mogelijk zijn om, ook na de crisis, meer te blijven verbinden en samen te werken? De wereld staat op het spel en er wordt iets van ons gevraagd dat ook op lange termijn wezenlijk is. 

Zou het mogelijk zijn om, ook na de crisis, meer te blijven verbinden en samen te werken? De wereld staat op het spel en er wordt iets van ons gevraagd dat ook op lange termijn wezenlijk is. 

Voorbeeld: De politiek, bedrijven en burgers gaan - omdat omwegen nu niet goed meer werken - korte ketens (lijnen) creëren in de voedselketen. Dat is veel duurzamer en werkt sneller. Dan breng je de producten naar de klant. Daar was eerst niet genoeg aandacht voor. Nu wel. Nu willen steeds meer mensen helpen (Zie bijvoorbeeld de actie: Support Locals).

Verbeeldingskracht

De vraag is of je in crisistijd het stuur in handen neemt en regie houdt over je leven. Dat is niet eenvoudig. Het is vreemd om te sturen als je de richting niet weet. Het is eng om te sturen als de weg voor je ogen verandert. Je moet als bestuurder vaak bijsturen, op tijd remmen maar ook stevig doorrijden. Want de tijd dringt! Anders vallen er nog veel meer slachtoffers. Er wordt van je gevraagd of je je wilt verantwoorden terwijl je stuurt. Je kunt soms botsen, maar dan moet je, ook al is er schade, wel helder blijven communiceren. En bij elkaar blijven. Je moet koers houden en mag niet te veel uitwijken. Hoe houd je dat vol in onbekend gebied?

In de sociale onrust die ontstaat, heb je een mentaal stuur nodig. Leiders met een gemeenschappelijke morele koers. Alsjeblieft geen leider die de lakens uit gaat delen zonder zich te verantwoorden. Ik hoorde op tv dat er om een militair type werd gevraagd of een autoritair leider. Dat helpt misschien wel even, maar ik geloof niet dat we daar beter van worden. Integendeel. Er is bij sociaal-emotionele onrust een sociaal-emotioneel antwoord nodig van leiders en begeleiders in deze tijd. Mentaal. Het is nodig om beter te leren reflecteren op onszelf. Dat gebied hebben we flink verwaarloosd (zie mijn artikel over de meetlat op Linkedin) .

Het is nodig om beter te leren reflecteren op onszelf. Dat gebied hebben we flink verwaarloosd.

Weg zoeken

Hoe kun je als leider de sociaal-emotionele krachten hanteren als ze je zelf ook overvallen? Als je zelf soms geen hand voor ogen ziet? Dat kan door de weg voor je te zien als je eigen weg die zich in jou ontvouwt. Of in de groep die je leidt. Door je eigen talenten en valkuilen te zien en je uitdaging. En samen een visie te ontwikkelen en te concretiseren. Die weg samen te zoeken in de huidige situatie. De weg die zich in ons ontvouwt. 

Voor mij is het de uitdaging om de krachten kenbaar te maken die in mezelf en de samenleving spelen. En te laten zien hoe je deze kunt (leren) hanteren bij verleidingen en (zware) tegenslag. Ook al heb ik beperkingen, daar kan ik aan werken.

De eigen uitdaging is als een licht in het donker en laat je zien wat je te doen staat. Mensen kunnen zelf beslissen een lichtje te zijn (Zie het dagboek van Etty Hillesum). Ook als dat licht soms ver weg is en je er van tijd tot tijd een potje van maakt. Dat is niet zweverig, maar nuttig tegelijk.

Verbeeldingskracht hanteren

De droomgeest is als een lucht met vele wolken. Roze wolken helpen om te dromen. Maar als je je teveel verbeeldt, kun je in mist terecht komen. En moet je uitkijken dat je geen fantast gaat worden (bron: Krachtenspel.nl).

Onze verbeelding, de droomgeest, heeft niet alleen een mooie kant, maar ook een gevaarlijke kant die kan opspelen. Naarmate de droom sterker wordt, dreigt de valkuil van de fantasie die de werkelijkheid loslaat. Als je niet meer de aarde raakt, kun je in je verbeelding verdwalen. In wanen geloven. De vraag is: Hoe geeft de droom je vleugels? Ben je nog aanwezig? We bewegen ons als dromers langs de lijn van de verbeeldingskracht.

De houding van een Dromer kan veranderen: van Dromer naar Fantast naar Warhoofd of zelfs Paniekzaaier (bron: www.Krachtenspel.nl). De vraag is: Wanneer verlies je het zicht op de werkelijkheid? Kun je op tijd bijsturen zonder de droom kwijt te raken? Dat kritische moment zien en hanteren is een capaciteit die we moeten leren om te leven!

De houding van een Dromer kan veranderen: van Dromer naar Fantast naar Warhoofd of zelfs Paniekzaaier. De vraag is: Wanneer verlies je het zicht op de werkelijkheid?

In ons element

Dromen leven in ons hoofd, hart en buik. De droomgeest krijgt hersens, ogen, oren, armen en benen en stroomt door ons lijf. Het gaat niet alleen over persoonsvorming. Het is een sociaal-emotionele ontwikkeling. Het betreft de groepsgeest, de cultuur in onze samenleving. Het gaat mentaal gezien om diverse krachten en capaciteiten van vitaal belang. Diverse (arche) typen of houdingen die we nodig hebben:

Er is vaak verwarring in groepen, totdat er Leiders opstaan en als zodanig worden herkend. Hun visie en verhalen bieden nieuwe oriëntaties. Er kan samen een gemeenschappelijk kader worden ontwikkeld waarin ieder een plek heeft. En ja, dat betekent ook (andere) regels en grenzen stellen en waar nodig handhaven. Dromers reiken nieuwe toekomstbeelden en perspectieven aan. Harde Werkers blijven aan de gang. Strijders vechten voor wat het leven bedreigt. Sfeermakers houden de humor erin of zingen een lied. Goede Sprekers houden de communicatie helder. En Wijzen vertellen verhalen om de moed en de hoop erin te houden. (bron: www.Krachtenspel.nl).

Het is niet nodig om harder op te treden. De krachten bundelen gaat samen met gevoelens van onzekerheid. De vragen die leven zijn nodig en dagen ons uit! Onzekerheid, twijfels en pijn horen erbij. Je hoeft als leider niet je gevoelens af te schermen. Je hoeft als dromer niet gelovig te zijn. Je hoeft als harde werker er niet bij neer te vallen. Je hoeft als sfeermaker geen mooi weer te spelen. Kracht en kwetsbaarheid hebben elkaar nodig.

Mieke Vollenhoven is hoofdauteur en illustrator van de website www.Krachtenspel.nl
Op deze website staat concreet gereedschap, werkmateriaal voor jong en oud om de krachten in de samenleving, juist bij tegenslag, te leren hanteren en de capaciteiten verder te ontwikkelen. We zijn op zoek naar organisaties die willen meewerken om de visie en het gereedschap uit te dragen.