'Wie repareert de racefiets van de heer Dekker na een valpartij?'

10 augustus 2015

Niet elk leiderschap is inspirerend, vindt Pascal Cuijpers, docent in Echt. Dat de overheid, in de persoon van 'onderwijsleider' staatssecretaris Sander Dekker bijvoorbeeld, door het streven naar excellentie gemiddelde leerlingen buitensluit, is hem een doorn in het oog. 'Het zó expliciet waarderen en motiveren van excellentie geeft een verkeerd signaal.'


In zijn essay ‘Dan maak je maar zin’ schrijft René Gude (tot aan zijn overlijden in maart 2015 Denker des Vaderlands), dat ‘een leider iedereen op sleeptouw neemt als niemand meer weet waar het heen moet.’ Het is een ietwat zure benadering van de term ‘leiderschap’, al weet hij met deze nieuwe belichting wel aan te zetten tot relativering van deze definitie. Bij mij roept het dan ook de vraag op, of we ons dienen te identificeren met elke willekeurige leider, op welk gebied dan ook. Leiderschap is namelijk een gevaarlijk instrument bij verkeerd gebruik. Het kan bijvoorbeeld zorgen voor het afremmen van gezonde ambities.

Onze staatssecretaris van Onderwijs, Sander Dekker, geniet acht weken lang van zijn Haagse zomerreces. Hij zou een voorbeeld kunnen zijn van een nationaal leider op het gebied van ons onderwijs. Iemand waar René Gude aan refereert in zijn essay, wanneer hij het heeft over ‘het op sleeptouw nemen als niemand meer weet waar het heen moet.’ Wat mij betreft is bij Sander Dekker het omgekeerde het geval. Zijn aanpak leidt tot nu toe tot het, wellicht onbewust, najagen van de ‘drie E’s’:

Zo gebruikt hij zijn positie en leiderschap voor het willen bevorderen van Excellentie. Een gevaarlijke eigenschap, omdat dan de aandacht vooral uitgaat naar het topje van de (onderw)ijsberg. De grote massa middenmoters en minder onderlegde studenten heeft daarbij het nakijken. Een voorbeeld hiervan is de uitnodiging die hij stuurde aan de meest excellente examenleerlingen van afgelopen jaar. Zij werden verzocht bij hem op bezoek te komen. Hij trakteerde hen op taart. Het zó expliciet waarderen en motiveren van excellentie geeft een verkeerd signaal naar de overgrote massa leerlingen en studenten die dit niveau nooit zullen halen. Het is een vorm van buitensluiten, waarbij ambities en talenten van deze mensen niet erkend worden en daardoor worden afgestompt. Mogelijke gevolgen hiervan zijn uitval en het aanwakkeren van een verwrongen zelfbeeld.

Hierop aansluitend zorgt hij voor Elitevorming. Door het aanmoedigen van excellente resultaten, liefst op zo hoog mogelijke opleidingen, geeft hij een verkeerd signaal aan de (V)MBO-leerling. Deze, doorgaans praktischer ingestelde, student is namelijk een zeer belangrijke schakel in onze maatschappij. Want wie bouwt letterlijk aan de toekomst door het stoeien met bakstenen en cement? Welke huidige student voertuigentechniek sleutelt binnenkort aan die zelfrijdende auto van de toekomst? En wie repareert de racefiets van de heer Dekker na een valpartij? Juist.

Het is dan ook verontrustend als we onszelf identificeren met deze nationale onderwijsleider. Want naast het aanzetten - noem het motiveren - van een student tot het bereiken van een excellent niveau en de daarbij behorende elitevorming, lijkt Dekker ook te handelen uit (enige vorm van) Eigenbelang. Door zijn vooruitstrevende plannen om in te zetten op een toekomstige revolutie op onderwijsgebied, lijkt hij furore te willen maken als een visionair die het onderwijs over vijftig jaar met terugwerkende kracht wil laten zien wat hij heeft weten te bewerkstelligen.

Wanneer we het dus hebben over leiderschap en het voorbeeld dat Dekker laat zien, mogen we met betrekking tot het huidige onderwijsbeleid weer gaan hopen om opnieuw ‘op sleeptouw te worden genomen.’ In zijn essay schrijft Gude nog, dat hij ‘zélfs met de adjectieven ‘creatief’ en ‘dienend’ niet van leiderschap houdt.’ Laten dat nou juist de woorden zijn die ik (onder andere) wél zoek in een goede (onderwijs)leider: iemand die ervoor kan zorgen dat ik mijn ambities durf waar te maken en waarmee ik me wél kan en wil identificeren.
Al is het omdat ze niet met een ‘E’ beginnen.

Pascal Cuijpers is docent beeldende vorming op het Connect College in Echt. Hij publiceert o.a. in dagbladen, tijdschriften en onderwijsmagazines.