Wie heeft er ongemotiveerde leerlingen in de klas?

7 september 2018

‘Wie heeft er wel eens last van ongemotiveerde leerlingen?’ Met deze vraag opent Ivo Mijland regelmatig inspiratiesessies voor docenten en onderwijsmanagers. Een vraag die een (soms ongemakkelijk) lachje oproept. Zodra het rumoer in de zaal wegebt volgt vraag twee: ‘Wie weet waar het aan ligt dat jullie leerlingen ongemotiveerd zijn? Het ongemakkelijke lachje wordt steevast vervangen door een fanatieke zoektocht naar het antwoord op deze prangende vraag…

Vooruit, ik daag je als lezer ook uit om even een paar minuten te zoeken naar de redenen van dit voor docenten ongewenste gedrag. Terwijl je even wegkijkt van het scherm, tik ik vast de meest gehoorde antwoorden in, verwachtend dat jouw antwoord er ook tussen staat als je je hoofd weer naar het beeldscherm wendt.

- Ze hebben het te druk met hun bijbaantje

- De jeugd van tegenwoordig is ongedisciplineerder dan ooit

- Die ouders van tegenwoordig zitten er niet meer bovenop

- Wat denk je, die mobieltjes maken meer kapot dan je lief is

- De onderwijsvernieuwingen maken het elke keer weer slechter

- Er komen steeds meer speciale kinderen in de klas

- Mijn collega’s zijn niet streng genoeg

- Ze slapen gewoon te weinig

- Ze hebben teveel zorgen vanwege al die echtscheidingen

- Hun vriendje/vriendinnetje is belangrijker dan mijn vak

- Ze gaan steeds vaker en later op stap

Na vijf fanatieke minuten waarin de redenen verzameld worden, volgt mijn derde en voorlopig laatste vraag: ‘Hoe komt het dat niemand het over zijn eigen rol heeft?’ Die derde vraag zorgt voor een gegarandeerde terugkeer van het lachje aan het begin. En daar begint het motivatiemirakel. Want je kunt echt miraculeuze veranderingen teweeg brengen bij lerende jongeren als je bereid bent om te kijken naar jezelf én als je bereid bent om te stoppen met leerlingen ongemotiveerd te noemen.

Dat we een leerling ongemotiveerd noemen zegt namelijk veel meer over het schoolsysteem dan over deze leerlingen zelf. Leerlingen die we ongemotiveerd noemen, zijn namelijk wel degelijk gemotiveerd. Alleen laten ze dat binnen de wetten van het systeem niet zien. Motivatie gaat over beweging (to move). Als we het over gemotiveerde leerlingen hebben, spreken we over leerlingen die in beweging zijn op de manier die volgens de wetten van het systeem gangbaar zijn. Als we het over ongemotiveerde leerlingen hebben, hebben we het in feite over gemotiveerde mensen die iets anders doen dan het systeem bedoelt. Want ook deze leerlingen bewegen zich in hun leer- en leefwereld. En zijn dus gemotiveerd. Alle gedrag is motivatie. Zelfs spijbelen.

Als het je vanaf morgen lukt om de leerlingen niet als een object (kijk, een ongemotiveerde leerling) maar als een subject te ontmoeten (jij bent veel meer dan een ongemotiveerde leerling: ik wil weten wie je ook bent), dan ontstaat er al direct een groot verschil. Je neemt kinderen dan serieus en laat blijken dat het ‘probleem’ ook een andere kant kent. Je laat het kind dan niet samenvallen met het probleem en gaat weg bij beschuldigen en straffen. Kinderen voelen prima aan als jij oprecht nieuwsgierig bent naar het hele verhaal. Je zult het ervaren als een mirakel hoe deze leerlingen ook voor jou gaan werken als je ze echt ziet. Leerlingen die ruimte krijgen om zichtbaar te maken dat ze altijd en overal in beweging zijn en dus gemotiveerd zijn, ervaren dat als erkennend. En als je een leerling erkenning kunt geven voor inzet, bereik je al ontzettend veel. Erkenning is de wonderolie van succesvol onderwijs.

Als je de ongemotiveerde leerlingen echt kunt ontmoeten, kun je morgen nog een tweede stap zetten waar je direct mee aan de slag kunt en waar je het motivatiemirakel verder kunt uitbouwen. Docenten die echt iets aan motivatie willen doen, moeten in mijn ogen bereid zijn om aan zelfreflectie te doen. Daarmee bedoel ik niet dat het dus aan de docenten ligt, ik bedoel dat je onderdeel bent van het probleem en dus eigenaarschap kunt nemen op zoek naar de oplossing. Zelfreflectie gaat ook niet alleen over wat je fout doet. Het is de zoektocht naar momenten waarop het al lukt (wat deed ik toen en hoe kan ik dat vaker gaan gebruiken) en de zoektocht naar nieuwe mogelijkheden die er áltijd zijn. Als de leerlingen niet doen wat ik bedacht heb, wat kan ik dan zelf bedenken om ze aan de slag te krijgen? Ik ga dan van de tribune af het veld in. Ik ben geen toeschouwer, maar deelnemer.

Lees verder. 

Ivo Mijland is coach bij zijn bedrijf Ortho Consult.