‘We schreeuwen allemaal zo luid hoe belangrijk 'welbevinden' in de klas wel is. Maar tegelijkertijd worden we bang kinderen aan te raken’

16 november 2017

‘Ik was geschokt toen ik las hoe leerkrachten, en vooral mannen, uit het kleuteronderwijs stappen omdat ze zich in de gaten gehouden voelen of de angst voelen om hun jonge kinderen aan te raken en te knuffelen.’ Ook in België speelt de angst voor aanraking van kinderen op. Leerkracht Kris van den Broeck las er een artikel over, en beschreef hoe het voor haar is, met de kleuters in haar klas, die zoeken naar hoe ze goed met elkaar om kunnen gaan, maar daar soms ook even de armen van de juf bij nodig hebben.

Ik las een artikel ergens, over het 'aanraken van kinderen' en over hoe dat in de verdrukking geraakt door het (al dan niet vermeende) misbruik ervan. Nochtans weten we allemaal al lang hoe ontzettend belangrijk 'aanraking' is. Hele studies zijn eraan gewijd, dikke boeken over geschreven. Iemand al gehoord over 'haptonomie'?  'Haptonomie' betekent de leer van het menselijk gevoel en gevoelsleven (hapsis = gevoelscontact, nomos = wet).

Dus ik was geschokt toen ik las hoe leerkrachten, en vooral mannen, uit het kleuteronderwijs stappen omdat ze zich in de gaten gehouden voelen of de angst voelen om hun jonge kinderen aan te raken en te knuffelen.

'Een knuffel geven' voelt als het maken van een cocon. Je armen om een kind met verdriet of pijn verzacht de wonden. Zo'n kleutertje voelt de bescherming van liefdevolle handen om zich heen.

Een kleuter die huppelt van plezier, en dansend de klas binnenkomt, met uitgestrekte armen naar zijn juf  of meester loopt, vraagt om vastgepakt te worden. Het wil liefde tonen, voelen, horen, beleven...

Een kleuter die ontzettend boos is en schopt en tiert en in een hoekje gaat verdwijnen nadien, vraagt om vastgepakt te worden. Hij wil liefde voelen, horen, beleven,...

'Aanraking', op een liefdevolle, respectvolle manier heeft invloed. Door alle gebeurtenissen van de voorbije jaren weten we immers allemaal hoe grensoverschrijdend gedrag kinderen voor de rest van hun leven tekent. Maar als de grens gerespecteerd wordt, als een kind zich door de aanraking gezien en geliefd voelt, is de betekenis even groot. Op de lichaamsbeleving van een kind, op hoe hij of zij zijn eigen begrenzing voelt, op zijn totale lichamelijke ontwikkeling.

Maar veel meer nog op de emotionele kant. We schreeuwen allemaal zo luid hoe belangrijk 'welbevinden' in de klas wel is. Maar tegelijkertijd worden we bang kinderen aan te raken. Of vergeten we soms hoe veel die arm om hen heen kan betekenen. Ik zelf ook, het overkomt me ook. Wie omhelzingen, knuffels, aangeraakt worden heeft gemist als kind, weet waarover ik schrijf. Het gaat immers om de beleving van kinderen in hun gevoelswereld. 'Ben ik de moeite wel of niet waard?' 'Wat voel ik eigenlijk?' 'Wie ben ik voor mezelf of voor die ander?' 'Hoe moet dat... contact maken?' ...

Geen welbevinden, geen ontwikkeling. Hoofdjes vol met angst, lijfjes die schrikken bij de minste aanraking die ze voelen. Terwijl kinderen gewoon voluit willen gaan, in wezen. In blijdschap, in verdriet, in boosheid, in het uiten van hun bang zijn. Op een respectvolle en empathische manier voor de ander. Ik zie hoe ze zoeken, die jonge kleuters in mijn klas, hoe ze zoeken op welke wijze ze met elkaar om kunnen gaan en spelen. Ik zie kinderen samen met hun vriendjes in de grote stoel zitten, dichtbij elkaar, in een omhelzing of gewoon naast elkaar, bijna schoot op schoot. Ik zie kinderen op de grond liggen, liefdevol toegedekt door een andere kleuter die 'mama' speelt en haar 'baby' over het hoofdje aait en kusjes geeft.

Sommigen zie ik alleen maar vechten en strijden, pure onmacht in hun ogen als ze daardoor afgewezen worden door anderen of door de juf. Ik betrap mezelf er ook op, hoe moeilijk dat is. Ik ben al blij dat ik het opmerk en er iets mee probeer te doen. Al is het dan na eerst een of andere machtsstrijd. We zijn ook maar mensen met ons eigen verleden. Maar nadien, als de strijd gestreden is, en het moment komt dat de stilte en de rust terug intreden, als ik op dat moment kan zeggen 'Kom eens hier', en mijn armen om die eerst zo agressieve, boze kleuter heen kan slaan en de luide van diep vanbinnen komende snikken hoor en voel, dan zitten we samen in ons coconnetje, en herleggen we de verbinding. Onvoorwaardelijk graag zien.

Kris Van den Broeck is leerkracht op basisschool Vierwinden in Sint-Jans-Molenbeek. Zij schrijft ook op haar eigen blog.