‘We hebben de focus verlegd van het denken vanuit de beperking naar het kijken naar de mogelijkheden en kwaliteiten’

26 november 2015

Toen Monique Aukema en haar man acht jaar geleden hoorden dat hun zoon DCD had, een motorische ontwikkelingsstoornis, ontdekten ze al snel dat de diagnose soms wel hielp om begrip te kweken bij de omgeving, maar ook dat het hun zoon een vrijbrief leek te geven om zichzelf onbedoeld in een 'slachtofferol' te plaatsen: ‘Het viel ons op dat als hem iets niet lukte, hij steeds vaker riep: ‘Ja, maar ik heb DCD!’’ Met vallen en opstaan, en met in hun achterhoofd de theorie van Carol Dweck over mindsets, hebben ze de focus verlegd naar zijn mogelijkheden en kwaliteiten. Dit is haar verhaal.

Toen ik 8 jaar geleden begon als onderwijskundig ambulant begeleider voor een expertisecentrum cluster 3 (voor kinderen met een langdurige ziekte, een lichamelijke beperking en/of zeer moeilijk lerende kinderen) herkende ik bij onze oudste (toen net 6 jaar) een aantal kenmerken die ik ook zag bij kinderen in mijn begeleiding: kinderen met de diagnose DCD. DCD is de afkorting voor Developmental Coördination Disorder, een stoornis in de ontwikkeling van de coördinatie van bewegen. Bij onze zoon uitte dit zich in het motorisch minder vaardig zijn dan leeftijdsgenoten (en dan zijn jongere zusje); hij had o.a. moeite met het leren van nieuwe motorische vaardigheden, zoals knippen en veters strikken, en op school had hij moeite met gym (vooral balspelletjes), met rekenen, met de taakaanpak en met het tempo dat van hem werd verwacht. Hij raakte daar regelmatig gefrustreerd over (en wij als ouders ook).

De zoektocht
In onze zoektocht naar hulp kwamen wij bij een revalidatiecentrum terecht waar een team van mensen voor ons klaarstond om met ons mee te kijken, elk vanuit hun eigen vakgebied: het DCD-team. Een maatschappelijk werker, een ergotherapeut, een fysiotherapeut, een orthopedagoog, een revalidatiearts en een logopedist. Allemaal hebben zij gesprekken met ons gevoerd. Wij, als jonge ouders, voelden ons gehoord en gesteund en het was heel fijn dat allerlei verschillende experts vanuit hun eigen invalshoek hun expertise inbrachten en gezamenlijk met elkaar tot een conclusie kwamen: jullie zoon heeft DCD! Daarmee werden wij bevestigd in ons gevoel dat er ‘iets’ was met ons kind. En natuurlijk gaven deze experts ons ook allerlei tips en adviezen over hoe hier mee om te gaan. Inmiddels was ik zelf ook al aardig expert aan het worden, want ik had er beroepsmatig al veel over gelezen en gesproken en ik had al meerdere scholen begeleid waar kinderen op zaten met zo’n zelfde diagnose.

Na de diagnose
We gingen aan de slag! Mijn man en ik hadden in het begin vooral de focus op het eerst zelf leren begrijpen en proberen om te gaan met de gevolgen van de diagnose DCD bij onze zoon. We hebben aan de hand van een speciaal (ver)werkboekje voor kinderen met DCD ook aan hem uitgelegd wat er met hem ‘aan de hand’ was. Hij vond het best fijn om te weten dat hij ‘iets’ had, dan kon hij er in ieder geval ‘niets’ aan doen! Ook hebben wij onze omgeving (familie, vrienden, school) erover verteld, zodat zij onze zoon beter zouden kunnen begrijpen. Wij vonden het toch ook fijn dat er gezien werd dat er ‘iets’ met onze zoon aan de hand was? Dan zou het voor hem vast ook heel prettig voelen als anderen hem begrepen! Wij wisten wat goed voor hem was.

Mindset
En toch ‘wringt’ het… zeg ik nu we ruim 8 jaar verder zijn.
Het viel ons op dat als hem iets niet lukte, hij steeds vaker riep: ‘Ja, maar ik heb DCD!’ Waarmee hij zichzelf onbedoeld in een slachtofferrol plaatste. Dit gebeurde niet alleen thuis, maar ook op school. Nieuwe uitdagingen ging hij steeds meer uit de weg, en als hij ze wel aanging, dan haakte hij steeds sneller af, onder het mom van ‘Dat kan ik toch niet!’ En als hij weleens een beetje dwingend was in zijn gedrag, hoorde ik mezelf soms zeggen" 'Ja, maar dat komt omdat hij heel veel dingen niet goed kan, als hij voelt dat hij ergens wel de controle over kan hebben, dan doet hij dat.' Hierdoor voelde hij de ruimte om dat dwingende gedrag af en toe te laten zien. Wat hem regelmatig succes heeft opgeleverd… Hiermee ontdekten we wel een kwaliteit van onze zoon, namelijk: iets voor elkaar krijgen! En als iets zijn interesse heeft, dan kan hij wél heel makkelijk leren en gaat hij er ook voor.
In deze zoektocht hebben wij als ouders ervaren dat focussen op de stoornis niet altijd helpend is.
Inmiddels hebben we veel bijgeleerd en o.a. de theorie over mindset van Carol Dweck heeft ons daarbij geholpen. Zij heeft na jaren onderzoek ontdekt dat het niet alleen onze vaardigheden en talenten zijn die voor wel of geen succes zorgen, maar vooral je manier van denken daarover: denk je dat vaardigheden en karakter een vaststaand gegeven zijn (fixed mindset), of is je uitgangspunt dat je alles kunt leren en je je intelligentie kunt vergroten door inspanning (growth mindset)?
We kwamen er achter dat onze zoon steeds beter wist wat hij allemaal niet kon, maar daardoor ook de vaste mindset ontwikkelde dat hij sommige dingen niet kon leren. We waren steeds op zoek naar oplossingen en kwamen daarmee zelf ook steeds meer ‘vast’ te zitten.

Een andere bril
De laatste jaren hebben we de focus verlegd van het kijken vanuit de beperking naar het kijken naar de mogelijkheden en kwaliteiten van onze zoon en erop te vertrouwen dat hij door vallen en opstaan leert. Dat we daarbij ook moeten reflecteren op ons eigen gedrag en waken voor onze eigen valkuilen en angsten is soms best ingewikkeld. Ook wij leren met vallen en opstaan! Deze nieuwe focus geeft een heel ander gevoel bij zowel onze zoon als bij ons en een heel nieuw perspectief. Veel positiever! Het gaat om hem, om wie hij is, met z’n mooie en soms lastige kanten. Het gaat niet meer om de zoektocht naar zijn ‘gebruiksaanwijzing’. En zo komt er ook meer ruimte voor zijn zusje, voor wie zij is, met haar mooie en soms ook lastige kanten.
Soms lukt het heel goed en soms vallen we weer in de valkuil van het denken vanuit beperkingen, meestal vanuit eigen emoties, of door gebrek aan tijd/aandacht. En dan gaan we weer van alles voor onze zoon proberen op te lossen, wat voor hem natuurlijk comfortabel is, maar niet altijd helpend op zijn weg naar zelfstandigheid. Deze patronen zijn niet altijd makkelijk te doorbreken, maar het lukt ons steeds beter!
Onze conclusie is dat het grootbrengen van een kind geen zoektocht hoeft te zijn met problemen die ‘gefixed’ moeten worden. Het is een ontdekkingsreis die je met je kind(eren) beleeft, waarbij je als ouder steeds weer je kind en jezelf moet uitdagen om de groeimindset op te zoeken en te durven leren, ook over jezelf. En vooral ook veel lachen met elkaar om je eigen valkuilen, dat geeft lucht!

Monique Aukema werkt samen met ouders en scholen aan het versterken van kinderen via OntwikkelingsKracht.