Wat te doen met de (on)verwonderde student en docent? Streven naar subjectificatie en vormgeven aan een pedagogische relatie

7 juli 2021

Persoonsvorming en verwondering zijn in elkaar verweven onderwijsprocessen. Maar wat als docent te doen met de (on)verwonderde student? Ilse Speelman geeft er in haar masterthesis geen eenduidig antwoord op, maar heeft wel aanbevelingen. ‘Het vraagt van de docent én van de student om, waar dat kan, te streven naar subjectificatie, om samen vorm te blijven geven aan een ondersteunende (ped)agogische relatie. Maar het vraagt de docent (of student, wanneer die bedacht heeft iets anders te willen) dus ook om, waar dat nodig is, in te grijpen.’

Het kwetsbare karakter van het proces van verwondering tot persoonsvorming en de paradoxen die zich daarbij voordoen, vragen om een voortdurende ontwikkeling van tact bij de docent door een afwisseling van ervaring en reflectie, schrijft Speelman – onder meer ook initiator van Bildung Nijmegen. ‘Maar als docenten zullen we vooral veel met studenten aan de slag moeten gaan en daarbij het hoofd, het hart en de handen moeten openen voor de belevingswereld en verwondering bij studenten, maar ook bij onszelf. Zoals Philo Hove (1996, The Face of Wonder) stelt: “A sensitive attunement to the wonder of students begins with an attentiveness to the experience and implications of wonder in our own lives.”

We kunnen eindeloos reflecteren, maar die sensitiviteit – het daadwerkelijk zien van de student en de verwondering – en het tactvolle handelen vallen of staan met de bereidheid om daadwerkelijk dichtbij de student en onszelf te zijn, met (in Hove’s woorden:) de bereidheid om onze autoriteit, zekerheid en voorspelbaarheid te riskeren (Hove, 1996, p. 457).

We kunnen eindeloos reflecteren, maar die sensitiviteit en het tactvolle handelen vallen of staan met de bereidheid om daadwerkelijk dichtbij de student en onszelf te zijn.''

Speelman, die de master Onderwijs en Innovatie in 2020 afrondde vanuit de studie Pedagogische Wetenschappen, nodigt docenten uit om dit ‘prachtige risico van onderwijs’ – om in termen van Gert Biesta te spreken - aan te gaan, de verwondering te laten plaatsvinden, haar op te merken en de student liefdevol uit te nodigen om als eigen persoon in de wereld te treden – om vervolgens de theorie (uit bijvoorbeeld deze thesis) als piketpaaltje te kunnen gebruiken en er vooral ook mee aan de haal te gaan. ‘Zo hoop ik dat we als docent met steeds wat meer gevoel van tact, terug kunnen keren naar onszelf en die (on)verwonderde student.’

Hier lees je haar masterthesis.

Ilse Speelman is onderwijsonderzoeker, innovator en begeleider in het hoger onderwijs. En werkt op dit moment vanuit het Lectoraat Authentiek Leiderschap (Hogeschool Inholland) aan een actieonderzoek naar partnerschap als perspectief op docent-student relaties.