Miniconferentie over 'Het prachtige risico van onderwijs'

Op 9 februari 2015 vond bij NIVOZ een mini-symposium plaats, naar aanleiding van de presentatie van de Nederlandse vertaling van Gert Biesta’s boek "Het prachtige risico van onderwijs.” Het symposium bestond uit drie delen. In de eerste plaats een interview door Marcel van Herpen met Gert Biesta en René Kneyber, die het boek vertaalde. Ten tweede drie praktijkverhalen van leraren die bekend zijn met het werk van Biesta. Tot slot werd het eerste exemplaar van de vertaling uitgereikt aan staatssecretaris Sander Dekker. Je vindt hier een verslag en integrale video's van de avond.

Onderwijspedagoog Gert Biesta is een van de wereldwijd leidende denkers over onderwijs. René Kneyber is docent wiskunde, auteur van diverse boeken over orde houden, en (met Jelmer Evers) mede-auteur van Het Alternatief, een bundel essays en interviews over onderwijs, die tot in de Tweede Kamer spraakmakend is geweest. Hij trad in 2015 toe tot de Onderwijsraad. Biesta fungeert op zijn beurt in een adviesrol naar de Onderwijsraad toe.

Deel 1: Een dubbelinterview met Gert Biesta en René Kneyber

In het interview, gehouden door Marcel van Herpen, wordt ingegaan op de drijfveren van zowel Biesta als Kneyber om het boek te schrijven en te vertalen. Biesta vertelt over zijn zorg, dat er iets moois kapot wordt gemaakt in het onderwijs, als we niet uitkijken. Hij heeft met ‘het prachtige risico’ willen uitdrukken dat er iets is in het onderwijs, dat niet nuttig is, niet effectief, misschien niet eens goed, maar wel iets dat van grote waarde is.
Kneyber vertelt over zijn fascinatie voor de ideeën van Biesta, die hem prikkelden om aan de vertaling te beginnen. Pas gaandeweg ontdekte hij, aan welke zware taak hij begonnen was.

• “Het ‘helpen kinderen in de wereld te zetten’ verdwijnt als er voortdurend naar directe uitkomsten van het onderwijs gekeken wordt.” – Gert Biesta
• “Het prachtige risico is het risico van de opvoeder en docent, het mens-zijn van een ander mens willen bevorderen.” – Gert Biesta
• “Het prachtige risico is niet nuttig, niet effectief, niet goed in morele zin, maar wel iets waar we de waarde van moeten inzien, vandaar het woord prachtig.” – Gert Biesta
• “Het is in zekere zin een moeilijk boek, maar mijn advies is: geef niet op!” – René Kneyber

Deel 2: Praktijkervaringen van leraren

In het tweede deel van de avond kwamen drie leraren aan bod. Hester IJsseling, Merel Boon en Anita Bruin vertelden alle drie over hun ervaringen met het werk van Gert Biesta, en de manier waarop ze daar in hun eigen praktijk vorm aan geven.
Hester IJsseling ging in op het thema emancipatie. Ze legt uit dat ze door het lezen van het boek geleerd heeft, wat het verschil is tussen emancipatie als bevrijding, en emancipatie als ontsnapping. Ze eindigt met een oproep aan leraren om het heft meer in eigen handen te nemen.

Merel Boon spreekt over virtuositeit van leraren. Ze geeft een voorbeeld uit haar eigen praktijk, hoe ze haar studenten op de lerarenopleiding wil laten nadenken over wat ze goed onderwijs vinden. Hoe spannend dat is, want ze weet niet met welke antwoorden ze gaan komen. Maar ze weet wel dat het gesprek zinvol zal zijn, als ze de juiste vragen stelt.

Anita Bruin ten slotte vertelt over haar ervaringen als leraar in een school met zo'n 50 nationaliteiten. Ze geeft het vak ‘persoonlijke vorming’, waarin ze beoogt ‘subjectivering’, waar Gert Biesta veel over schrijft en spreekt, tot stand te laten komen. Anita geeft voorbeelden uit haar praktijk met leerlingen en collega’s, die duidelijk maken hoe mooi en belangrijk, maar ook hoe lastig het is om met persoonlijke vorming bezig te zijn.

Daarna gaat Gert met Hester, Merel en Anita in gesprek. Hij reageert op hun verhalen, onder andere door meer uitleg te geven over de principes van ‘schepping’ en ‘onderbreking’ bij opvoeding, waar hij al meer over geschreven heeft. In het gesprek dat ontstaat naar aanleiding van Gert’s reactie, wordt ook het publiek in de zaal betrokken.

• “Je ziet me als leraar voor vol aan. Je vraagt wat van mij als lezer, omdat je gelooft dat ik het hebben kan. Dankjewel.” – Hester IJsseling
• “Leraren, handel alsof je de autonome, vrije professional bent, die aan het roer staat van de onderwijsontwikkeling. Maak het waar, door te doen alsof het zo is.” – Hester IJsseling
• “Benader de leraar als de autonome, onafhankelijke, geëngageerde onderwijsingenieurs die ze zijn, en benader ook degene die nog niet zo zijn, en let op: je zult ze in beweging krijgen.” – Hester IJsseling
• “Ik stel ze de vraag: “Wat is het doel van het onderwijs?” En het wordt muisstil. Maar dan komen er 70 verschillende antwoorden.” – Merel Boon
• “Studenten kunnen heel goed verwoorden waar het in de onderwijspedagogiek om gaat. We moeten ze alleen de goede vragen stellen.” – Merel Boon
• “Wat is het prachtige risico van onderwijs? Die vraag kun je ook anders stellen: waar haal je het lef vandaan?” – Anita Bruin
• “Lesgeven met lege handen, dat is risico nemen. Maar is het risico wel zo mooi?” – Anita Bruin
• “In hoeverre is het mogelijk om van elkaar te verwachten dat we zo moedig zijn, om onszelf als hele persoon in te zetten om onderwijs te geven? Mag ik dat van iemand vragen?” – Anita Bruin

Deel 3: Overhandiging van het eerste exemplaar

In het laatste gedeelte van de avond werd het eerste exemplaar uitgereikt. Hiervoor was staatssecretaris Sander Dekker naar Driebergen afgereisd. Hij geeft in een korte reactie aan dat hij zich uitgedaagd voelt om het boek te lezen, juist misschien wel omdat het boek zo moeilijk zou zijn. In ieder geval vindt hij het belangrijk dat boeken als deze leraren stimuleren om na te denken over wat het vak van leraar inhoudt. En hij is nieuwsgierig naar de balans tussen zekerheid en onzekerheid in het onderwijs, waarover hij in het boek hoopt te lezen.

Verslag van Erica Aalsma: Het prachtige risico van onderwijs en de betekenis voor het mbo: 'Geef jongeren de kans om te groeien in het beroep'

Delen: