Het CPB kwam eind vorige week met een beknopt rapport, een zogeheten Policy Brief, over zittenblijven. De conclusies waren niet verrassend, voor wie de onderzoeksliteratuur een beetje bijgehouden heeft de afgelopen 40 jaar. Zittenblijven is een bot instrument, waarvan de kosten hoog zijn, en de opbrengsten op z’n best onduidelijk. Het rapport heeft veel aandacht gekregen. Niet verwonderlijk, omdat ook uit het rapport blijkt dat ongeveer de helft van de leerlingen in Nederland ooit met zittenblijven te maken krijgt. Het verrassende aan het rapport is dan ook niet de stevige conclusie, want die kennen we al lang. Vooral is vreemd, dat zittenblijven nog steeds zo’n wijd verspreid fenomeen is.

Zomerscholen
Het heeft er misschien mee te maken, dat zittenblijven voor leraren een ‘comfortabel instrument’ kan zijn, zoals in een onderzoeksartikel in 2013 gesuggereerd werd. Maar misschien moeten we niet in zwartepieten verzanden of het nu vooral aan de leerlingen of de leraren ligt.

Evenmin moeten we blijven hangen in oplossingen die te weinig aan de essentie van het probleem raken. Zo worden zomerscholen plotseling omarmd als de oplossing. Nu ben ik niet tegen zomerscholen, maar we moeten ons vooral afvragen waarom ze werken. Dat is niet alleen omdat er de druk is van de ‘laatste kans’ om alsnog over te gaan. Vooral speelt mee dat leerlingen hier de extra aandacht krijgen, die ze tijdens gewone schoolweken blijkbaar ontberen.

Moeten we niet daarom een laag dieper graven, en nadenken hoe we ons schoolsysteem zo in kunnen richten, dat leerlingen altijd de aandacht krijgen, die ze verdienen?

Jasper Rijpma, leraar van het jaar VO, opperde in een radio-interview dat het misschien een idee is om overgangsvergaderingen op scholen te vervroegen, om leerlingen met wie het niet zo goed loopt, eerder op de goede weg te krijgen. Een goed idee. De volgende stap is om leerlingen zelf meer bij dat gesprek te betrekken.

De eigen motivatie van leerlingen is de belangrijkste sleutel. Gelukkig weten we daarover meer dan genoeg om mee aan de slag te gaan. Iedere leerling wil zich gekend weten, zelf beslissingen kunnen nemen en het gevoel krijgen dat het iets kan. Als we die uitgangspunten werkelijk recht doen, kan zittenblijven snel echt verleden tijd zijn.

* Over de gemotiveerde leerling: het creëren van verbondenheid
* Onderzoek naar zittenblijven in breder perspectief