Valsspelen om niet te verliezen

21 maart 2024

Mark heeft een sterk gevoel voor rechtvaardigheid.  Ze doen een spel tijdens gym. Nou ja, spel, het is een wedstrijdje. De leerlingen moeten bepaalde activiteiten uitvoeren in de gymzaal binnen een bepaalde tijd. En wie de snelste is ... Altijd een uitdaging binnen het speciale speciaal onderwijs. Bart Heeling vertelt in dit verhaal hoe hij door middel van psycho-educatie Mark helpt om een situatie anders te bekijken.

Ik ken Mark inmiddels een tijdje. Sinds september zit hij in m'n SO+ klas, de klas voor kinderen die zich nog niet in een groep kunnen handhaven. Veelal voormalig thuiszitters. Mark heeft twee jaar thuisgezeten. Er is veel misgegaan in zijn leven. Een vroegkinderlijk trauma, opgestapeld met erg nare schoolervaringen, hebben van hem een kwetsbaar en vooral zeer alert kind gemaakt. Binnenkort is hij twaalf en volgend jaar gaat hij naar het voortgezet onderwijs.

Tijdens het spel is te zien dat sommige jongens er een loopje mee nemen, de opdrachten half uitvoeren, zodat ze sneller zijn en kunnen winnen.
‘Hé, zij spelen vals!’ roept Mark. Er zit wat irritatie in z'n blik, of frustratie. Zijn ogen knipperen, zijn wenkbrauwen staan wat donker en zijn houding is voorover gebogen.
‘Maar jij en ik houden ons goed aan de regels Mark, dus speel maar tegen mij, oké?’ zeg ik. Ik doe altijd zelf mee met de gymles, die gegeven wordt door onze enthousiaste en sportieve gymleraar Jordy.

Voor nu helpt het Mark om in contact te blijven, hij speelt tegen mij en wint, maar het laat hem niet los.
Wanneer zijn schooldag erop zit en ik met hem meeloop naar de taxi, heeft hij het er nog steeds over.
‘Ze willen gewoon winnen meester. Ze kunnen gewoon niet tegen hun verlies.’ Hij kijkt me aan en verwacht een reactie.
Die krijgt hij.

‘Weet je wat het is met veel van onze leerlingen, Mark?’
‘Nou?’
‘Veel van onze leerlingen hebben al zo ontzettend veel verloren in hun leven, dat ze onbewust gaan valsspelen, om ook eens een keertje iets te winnen. Eigenlijk kunnen ze er niets aan doen.’
‘Maar dat is niet eerlijk,’ zegt Mark.
‘Wat is niet eerlijk; dat ze valsspelen, of dat ze al veel hebben verloren?’
Het blijft even stil en ik vraag: ‘Begrijp je wat ik ermee bedoel?’
‘Hmm hmm,’ zegt hij. Hij moet er nog even op kauwen. Psycho-educatie pas ik veel toe. Maar de frustratie of irritatie is verdwenen in zijn blik en rustig stapt hij z'n taxi in. Om anderhalf uur lang naar buiten te staren ter voorkoming van z'n wagenziekte.

Veel van onze leerlingen hebben al zo ontzettend veel verloren in hun leven, dat ze onbewust gaan valsspelen, om ook eens een keertje iets te winnen

Ja, onze leerlingen hebben het niet makkelijk. Ze hebben allemaal veel meegemaakt. Thuis en/ of op school. Ze kennen allemaal verlies.
Verlies van jeugd, van kind zijn. Verlies van vertrouwen, van veiligheid, van stabiliteit, liefde en gezelligheid. Sommigen van hen hebben niets meer te verliezen en saboteren de situatie uit zelfbehoud, om nog iets van controle te kunnen hebben. En sommige volwassenen noemen dat dan zelfbepalend gedrag.
Ik noem het behoefte aan autonomie.

Heb compassie voor iedereen die niet tegen zijn verlies kan.

Dit blog is met toestemming overgenomen van de LinkedIn-pagina van Bart Heeling

Bart Heeling heeft in 2011 een master special educational needs als gedragsspecialist afgerond en werkt sinds enkele jaren als leerkracht in het speciaal onderwijs cluster 4.