'Tijd dat onderwijs, na bijna 100 jaar, de Cito-eindtoetsklompen laat staan'

21 juni 2016

‘Ons onderwijsbestel snijdt leerlingen onnodig vroeg de pas af,’ schrijft bestuurder Adrie Groot. Hij ziet VO-structuren die niet meer passen bij de differentiatie-ontwikkelingen in het basisonderwijs. En die ook niet meer passen bij de personalisering in onze maatschappij. Hij begint zijn blog met een citaat van Theo Tijssen, van bijna honderd jaar geleden. Daar schetste meester Staal het probleem waarmee we nog steeds te maken hebben. ‘Ik ben gedwongen de kinderen al te vonnissen als ze tien jaar oud zijn.’

‘Het is een wanhopige school, het is een ellendige, wanhopige school, want ik ben gedwongen de kinderen al te vonnissen als ze tien jaar oud zijn, door hele gebieden van het leven voor ze af te sluiten, zonder genade.’  Deze woorden schreef Theo Thijssen in 1926 in het dagboek van meester Staal (De gelukkige klas, 1926).

In die tijd werd de pedagogiek vooral bepaald door het gemiddelde van de groep en de persoonlijkheid van de onderwijzer. Maar Thijssen vond dat de onderwijzer moest vertrouwen op de eigen intuïtie, waarmee hij kinderen beoordeelt naar eigen individualiteit. Thijssen pleit voor aandacht voor de individualiteit van elk kind, maar ook voor de klas, de groep, als middel tot socialisatie van de leerlingen.

Zo vlak voor de zomervakantie 2016 gaan vertegenwoordigers van basis- en voortgezet onderwijs soms rollend en vechtend over straat. Waarbij het vuur van de hokjescultuur nog eens stevig wordt aangewakkerd door onze beleidsvoerders van onderwijs, die bij het minste onmiddellijk dreigen met het Cito-staatsexamen voor groep 8.

Theo Thijssen liep al in 1921 te hoop tegen het beleid om kinderen van ouders die in de 'steun' liepen gratis klompen te geven. Dit houten brandmerk maakte al op heel jonge leeftijd duidelijk wat je van het leven mocht verwachten. En wat niet.

De ' heiligverklaring' van de eindtoets in het basisonderwijs - en daarmee de devaluatie van de kennis en ervaringen van de leerkrachten in het basisonderwijs - zorgt voor veel onrust.  Leerkrachten in groep 8 krijgen in deze weken met een toenemend aantal verzoeken voor heroverweging te maken. De eerste klacht van ouders die - zwaaiend met het 'EindtoetsDiploma' in de hand - het niet eens zijn met het definitieve advies van de basisschool, is al op mijn bureau verschenen.

Het Voortgezet Onderwijs gooit er nog een schep bovenop door in te zetten op vervroeging van de eindtoets. ‘Het is zo lastig organiseren, kinderen passen nu niet meer in de VO-hokjes, we willen graag de indeling al in april rond hebben.’ VO-structuren die niet meer passen bij de prachtige, differentiatie ontwikkelingen in het basisonderwijs. En die ook niet meer passen bij de personalisering van het onderwijs waarvan het belang ervan ook door steeds meer mensen in het voortgezet onderwijs wordt onderschrijven.

Louise Elffers - lector beroepsonderwijs van de Hogeschool van Amsterdam - houdt in Trouw van 18 juni 2016 een pleidooi om leerlingen hun eigen route te laten kiezen. Daarbij focust ze zich op de (risicovolle) drempel tussen vmbo en mbo, maar haar pleidooi kan één op één worden doorgetrokken naar die tussen PO en VO.

Ook het verder categoriseren van het Voortgezet Onderwijs, (havo, vwo, vmbo) schetst zij als een fuik waar leerlingen - met name in het vmbo - niet of nauwelijks meer uit komen. Ons onderwijsbestel snijdt leerlingen daarmee onnodig vroeg de pas af.

In het ' kamertje' van meester Staal werd in 1926 al een stevige discussie gevoerd welke kinderen in aanmerking kwamen voor de extra lessen in Frans, Duits of Engels. Collega Koning had daar een uitgesproken mening over. ‘Ik denk altijd: zo'n schaap van tien jaar, wat kan je d'r nog helemaal met zekerheid van zeggen; en als ik later in de hoogste klas een flinke jongen of een flinke meid heb die indertijd niet op een taal cursus heb gedaan, omdat het toen nog niet zo absoluut zeker voor me was dat-ie flink zou worden - zie je, dan kan ik mezelf wel voor m'n kop slaan van spijt. Ik wil ze allemaal d'r lui kans geven en mijn stelling is; geef ze allemaal op voor 'n vreemde taal.’

Wat dat betreft wordt het tijd dat het onderwijs,  na bijna 100 jaar, de Cito-eindtoetsklompen, laat staan.

Adrie Groot is voorzitter College van Bestuur bij stichting Flore.