Sociaal wenselijk, "verplicht" lichaamscontact: 'Geef oma maar een kusje!'

3 januari 2017

'We kennen allemaal de clichéverhalen over een oudtante of oma, met haren op de kin, die graag natte zoenen geeft. Ik kan niemand aanwijzen die blij werd van verplicht affectie geven, toch verplichten we onze kinderen vaak wel hieraan mee te doen.' Kan het ook anders? vraagt Hiranthi Molhoek Herlaar zich af.

Het lijkt sociaal gewenst te zijn om je kleine kinderen iedereen in het gezelschap bij aankomst en vertrek een kus en/of knuffel te laten geven. Vaak niet omdat het kind zelf dat zo graag doet, maar omdat er een algemene aanname lijkt te zijn dat kinderen op deze manier moeten laten zien dat ze de aanwezigen lief vinden. Om niemand een ongeliefd gevoel te geven, krijgt iedereen de kus/knuffel. Ook als het kind zelf eigenlijk niet wil.

Lichamelijke integriteit
Het recht om zelf te mogen beslissen over wat er met je lichaam gebeurt, lichamelijke integriteit. Een fundamenteel recht voor ieder mens. Iets dat we bij kinderen lijken te vergeten, omdat we de gevoelens van een ander (over het algemeen een volwassene) belangrijker lijken te vinden dan die van het kind.

Er zijn uiteraard zaken waar baby's of kleine kinderen nog niet goed over na kunnen denken, zoals belangrijke operaties. Maar dat betekent niet dat hun mening of gevoel niet meegenomen hoeft te worden in alle andere situaties.

Verplicht lichaamscontact
Een kind verplichten lichaamscontact te maken met een ander persoon doet inbreuk aan de lichamelijke integriteit van dat kind. Het maakt daarin niet uit of het gaat om een kus aan oma, of een knuffel door een ander kindje om het ‘goed te maken’ (bijvoorbeeld na wat afgepakt te hebben). Of blijven kietelen nadat er stop of nee gezegd is, omdat er nog gelachen wordt.

Kinderen kunnen heel goed zelf aanvoelen of ze bepaald lichamelijk contact willen of niet. Ze krijgen zo’n zelfde buikgevoel als wij volwassenen. Als ze dan aarzelen (of zelfs hardop aangeven dat ze het niet willen), met daarna de mededeling dat ze het gewoon moeten doen, krijgen ze de boodschap dat ze niet moeten vertrouwen op hun eigen gevoel. En ook dat zij zelf geen zeggenschap hebben over hun lichaam.

Nee is nee
De vroege kinderjaren legt de basis voor de rest van het leven. Door ze zo jong al de boodschap te zenden dat de gevoelens van iemand met meer macht dan zij (oudere kinderen, volwassenen) belangrijker zijn dan die van henzelf, krijgen ze een slechte basis wat betreft lichamelijke integriteit.

Aangezien niemand bij een bepaalde leeftijd een magische grens oversteekt, waarna alles ineens gesnapt wordt, is het belangrijk om het kind van jongs af aan te leren dat wanneer er nee of stop gezegd wordt (kusjes, knuffels, stoeien, kietelen etc.) dit gerespecteerd dient te worden. Niet alleen dat de nee/stop van de ander gerespecteerd hoort te worden, maar juist dat die van het kind gerespecteerd wordt.

Een goede basis voor de toekomst
Door in die vroege kinderjaren geen lichamelijk contact te forceren, zullen kinderen op latere leeftijd ook minder snel geneigd zijn dit te accepteren of zelf toe te passen. Het geeft ze het vertrouwen in zichzelf, in hun buikgevoel. Ze weten ook hoe het voelt als je gevoelens serieus genomen worden, waardoor ze de gevoelens van anderen eerder serieus zullen nemen.

Uiteindelijk kan het de lichamelijke integriteit vanaf het begin serieus nemen wellicht voorkomen dat je kind zich later niet laat ompraten om toch te zoenen of seks te hebben. Of uiteraard andersom: dat ze een ander niet ompraten dit tegen hun gevoel in te doen.

Alternatieven
Wellicht vraag je je nu af wat je dan wél kunt doen. Daarom zet ik er hier een aantal op een rijtje, voor verschillende scenario’s.

Welkom / afscheid
In plaats van een verplichte kus of knuffel kun je ook:

• Zelf iedereen gedag zeggen en je kind hier verder buiten laten (lees: verwacht niet van je kind zoiets ook te doen). Zodra je kind daar klaar voor is zal het jouw voorbeeld volgen.


• Vragen of hij/zij gedag wil zeggen. Ja? Lekker laten doen (ervan uitgaande dat de ontvangende partij dit wil, dus geen kusjes/knuffels opleggen omdat jouw kind dat toevallig wel wil). Niet? Ook goed.


• Je kind laten weten dat zwaaien, een handje geven of gewoon gedag zeggen (al dan niet van een afstandje) ook prima is.

 

Spelen

Bij kietelen kan het heel lastig zijn om een nee of stop ook echt als nee of stop te herkennen, omdat er gelachen wordt. Je kunt dan zelf het gevoel hebben quality time met elkaar te hebben, terwijl je kind daar lachend 'Ik vind dit niet leuk!' ligt te denken. Daarom deze handvatten:

• Stop zodra er stop of nee wordt gezegd. Ook als het toevallig wel grappend bedoeld is.


• Spreek eventueel een extra stopwoord af. Het kan (zoals bij kietelen) moeilijk zijn meteen te stoppen als hierom wordt gevraagd. Spreek hiervoor eventueel een extra stopwoord voor af, zodat je weer even herinnerd wordt aan het “stoppen als er om wordt gevraagd”.


•  

Hiranthi Molhoek-Herlaar is mede-oprichter van ouderplatform KROOST en schrijft daarnaast op de websites Liefdevol Opgroeien en Montessori Thuis.