Podcast met onderzoeker Akke Faling: 'Oud-leerlingen van de vrijeschool herkennen elkaar in hun blik op de wereld’

24 november 2020

Hoe geven leerlingen die vrijeschoolonderwijs hebben genoten vorm aan hun volwassen bestaan? Wat betekent dat voor het huidige onderwijs en de lerarenopleiding? Akke Faling deed onderzoek en doet verhaal in deze NIVOZ-podcast. ‘Oud-leerlingen herkennen elkaar in hun blik op de wereld, een soort open blik.’ 

Je kunt je abonneren op de NIVOZ-podcast via Spotify en Apple Podcasts. We hopen ongeveer tweewekelijks te blijven publiceren. Je krijgt dan bij elke publicatie automatisch een melding.

Het gesprek tussen Jan Jaap Hubeek en Akke Faling - werkzaam als onderzoeker binnen het lectoraat Waarde van Vrijeschoolonderwijs - begint in haar huis in Almere. Geen gewone plek, want het staat in een gebied wat door de bewoner zelf vormgegeven mag worden. Akke heeft haar huis zelf gebouwd en het is omringd met een grote tuin waar ook schapen rondlopen. Ernaast staat een klein privé-schooltje waar zij medeoprichter van is en waar de volgende podcast aan gewijd kan worden.

In dit gesprek beperkt Akke Faling zich tot haar onderzoek naar de beleving van de vrijeschool zoals omschreven door oud-leerlingen. Ze vertelt eerst over haar visie op onderwijs en zegt onder andere: ‘We hebben mensen nodig die zelf kunnen denken. […] We hebben mensen nodig die iets nieuws kunnen brengen […] Ik gun mensen dat ze niet alleen gevormd worden in dat wat we weten en wat al bestaat, maar dat wat ze meebrengen en inbrengen, dat dat ook ruimte krijgt. Dat dat gewaardeerd en gezien wordt.’

Ik gun mensen dat ze niet alleen gevormd worden in dat wat we weten en wat al bestaat, maar dat wat ze meebrengen en inbrengen, dat dat ook ruimte krijgt. Dat dat gewaardeerd en gezien wordt.''

De essentie van onderwijs is volgens haar het opvoeden van kinderen tot volwassenheid. Die vraag krijgt in haar ogen te weinig aandacht. ‘In de kern draait het om wat dit kind, deze nieuwe mens, dit individu, bij kan dragen in deze nieuwe wereld. Voor zichzelf, maar vooral ook ten dienste van het geheel. Vanuit dat gedachtegoed is eigenlijk ook het hele curriculum van de vrijeschool vormgegeven.’ 

In haar onderzoek heeft Akke oud-vrijeschoolleerlingen bevraagd op een aantal dingen: welke keuzes zij maken in hun leven, waar ze waarde aan hechten, wat voor werk ze doen en waarom, wat ze belangrijk vinden in relaties en vriendschappen én hoe ze dat zelf verbinden aan welk onderwijs ze hebben gehad. De oud-leerlingen lijken elkaar later te herkennen in hoe zij in het leven staan. Akke beschrijft dat als een soort open blik op de wereld. Het andere gemeenschappelijke lijkt het zoeken naar ‘dingen die ertoe doen’. Akke noemt dat laatste ook wel een afkeer van oppervlakkigheid of buitenkant, een zoeken naar essentie.

Akke kan het ook naar eigen ervaringen op de vrijeschool relateren: dat zij dingen heeft gemaakt van hout, metaal, enzovoort heeft haar een soort basisvertrouwen gegeven dat ze dingen kan maken. Een huis bouwen had ze nog nooit gedaan, maar ze wist dat ze dingen in het klein kon maken en dacht waarschijnlijk kan ik het dan ook wel in het groot. Het lef om het dan gewoon te gaan doen, relateert ze ook aan haar ervaringen in de vrijeschool. 

Eén van de bevindingen van Akke’s onderzoek, zegt ze in deze podcast, is dat veel oud-vrijeschoolleerlingen het vertrouwen hebben dat wat ze ook tegenkomen in het leven, er altijd een manier is om het op te lossen, te maken of om iets te leren. ‘Ze verbinden dat aan de grote diversiteit aan vakken en vooral ook zelf dingen mogen doen, zelf dingen mogen creëren.’ […] ‘Ook dat de verschillende niveaugroepen eigenlijk zo ver mogelijk op de middelbare school bij elkaar blijven, waardoor ze ook hebben gezien van ik ben misschien cognitief slimmer of sterker dan anderen, maar anderen zijn misschien kunnen weer dingen die ik niet kan.’ 

Akke zegt in eigen woorden waar Gert Biesta op doelt als het over volwassenheid gaat. De weg naar het ‘volwassen in de wereld willen zijn’ gaat over hoe je omgaat met je eigen vrijheid en hoe je je daartoe verhoudt. In de vrijeschool gaat aandacht hier naartoe door het werken met allerlei soorten materialen (van een moeilijke tekst tot echte fysieke materialen) met verschillende eigenschappen (en de weerstand hiervan). Je leert dat je je eigenheid kan inbrengen, maar dat je ook te maken hebt met materiaal buiten jezelf om. Hoe dat precies werkt, legt Akke uit in haar eigen woorden in de podcast.

Het onderzoek van Akke Faling is hier te lezen.

Het lectoraat Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs aan de Hogeschool Leiden richt zich op het versterken van de doelen waar het vrijeschoolonderwijs voor staat, zoals het realiseren van een brede en evenwichtige ontwikkeling van denken, voelen en willen bij kinderen/jongeren, zodat zij innerlijk vrije en verantwoordelijk en moreel handelende volwassenen worden.

De foto's zijn van Masha Osipova.