Over de rijkdom van meertaligheid: 'Taal is vloeiend en vraagt vooral lef en overtuiging'

22 december 2015

Nathalie Camacho - geboren op Aruba - kwam op tweejarige leeftijd in Nederland wonen. Haar tweetaligheid beleefde meerdere ontwikkelingen en nu, als volwassene, kijkt zij daarop terug. Want wat wil zij aan haar eigen dochtertje meegeven en hoe kan ze dat het beste doen? Haar blog over angst, grenzeloze communicatie en de rijkdom van meertaligheid. 'Inmiddels had ik een Nederlands accent als ik Papiamento sprak en durfde ik het niet meer te spreken...'

Op twee-jarige leeftijd kwam ik als Arubaanse naar Nederland. Ik ben tweetalig opgevoed: ik spreek Nederlands en Papiamento. Door de (media)aandacht die er is voor tweetalig opvoeden, voorschoolse programma’s voor jonge kinderen met een taalachterstand en onderzoeken die op de effecten van tweetaligheid ingaan, ben ik stil gaan staan bij wat tweetaligheid voor mij heeft betekend.

Ik heb mijn oude rapport uit de doos gehaald om te lezen wat mijn kleuterjuf over mij schreef. Als ik nu kleuter was geweest, dan ben ik overtuigd dat ik als een kind met een taalachterstand was bestempeld en dan had ik vast extra bijles gehad om het in te halen.

Als klein kind sprak ik thuis Papiamento: met zowel mijn ouders als mijn oppas, zij was ook Arubaanse. Dus begon ik pas later Nederlands te spreken en toen ik eenmaal op school zat ging dat ook snel.

Toen ik begon te lezen en te schrijven kwam ik tot het besef dat ik anders was, ik kon een andere taal spreken dan de meeste kinderen in de klas. Ik vond het vervelend, ik wilde alleen Nederlands spreken, ook thuis. Als mij in het Papiamento een vraag werd gesteld antwoorde ik steevast in het Nederlands. Ik wilde in die fase niet anders zijn dan de andere kinderen. Toen een jaar of negen of tien was ging ik mij juist weer interesseren voor de taal en merkte ik bovendien hoe makkelijk het mij afging om Engels te leren. Ik haalde voordeel uit mijn tweetaligheid.

Ik merkte in dezelfde periode dat ik niet meer durfde om Papiamento te spreken, want inmiddels had ik een Nederlands accent als ik dat deed en het schrijven van de taal kon ik ook al niet... Ik was onzeker geworden terwijl ik het eigenlijk prima kon spreken. Gelukkig werd dit minder naarmate ik ouder werd, maar spreken gaat me toch nog steeds gemakkelijker af dan schrijven.

Afgelopen jaar kwam het onderwerp opeens weer ter sprake. Ik had het over de tweetaligheid met mijn moeder, mede omdat ik mijn dochter tweetalig wil opvoeden en zoekende was naar hoe ik dat zou kunnen doen. Ik vertelde mijn moeder beschaamd dat ik het lastig vond om Papiamento te schrijven. Haar reactie was mooier dan ik mij had kunnen voorstellen; 'Oh, maar dat weet ik ook niet.' Ik was stomverbaasd. 'Je schrijft het gewoon hoe je het uitspreekt, niemand weet eigenlijk hoe het precies moet.'

'Op Aruba is de officiële taal Nederlands, dus onderwijs wordt in het Nederlands gegeven, ze hebben een Nederlands  onderwijssysteem. Papiamento is de voertaal, maar zit niet in een vakkenpakket', vulde ze aan. Is Papiamento geen vak?! Ik kon het niet geloven, hoe kan de taal dan blijven bestaan? Dat moet iedereen toch op school leren, inclusief de grammatica en spelling, niet waar? Althans, dat was wat ik wist van mijn eigen schooltijd over hoe je een taal leert.

Maar hoe meer ik erover nadacht, hoe meer bewondering ik had voor de Arubanen. Ze spreken Papiamento, verstaan elkaar, schrijven en mailen elkaar zonder dat daarin onderwezen wordt. Het blijkt dat er eigenlijk geen regels nodig zijn om te kunnen communiceren met elkaar.

Deze eye-opener duwde het laatste beetje angst wat ik nog had om fouten te maken als ik naar mijn familie op Aruba schreef, voorgoed weg. En gelukkig is dat wat mij belemmerde om mijn kind tweetalig op te voeden, ook verdwenen. Taal is vloeiend en vraagt vooral lef en overtuiging.

Nathalie Camacho is moeder en pedagoog en heeft gewerkt in en rondom het onderwijs en jeugdzorg. Samen met Sanne Bosmans heeft zij Forsa! opgericht vanuit de overtuiging dat een kind de kracht en talent heeft om te worden wie hij is.