Over beloningssystemen: ‘Weer niet de kanjer van de dag!’

14 januari 2017

De dochter van Mascha Groenman was een lieve, behulpzame leerling. Zo een van wie je er wel dertig in de klas kunt hebben. Makkelijk voor de leerkracht, maar minder makkelijk voor de leerling op het moment dat er beloningssystemen om de hoek komen kijken. Zo ondervond Mascha, die haar dochter vol onbegrip en verdriet thuis kreeg toen ze wéér niet de kanjer van de klas was.

Dochter was een jaar of zeven oud en zat in een ‘moeilijke’ groep. De school was nieuw en trok veel zij-instromers aan: veelal kinderen die op vorige scholen beschadigd waren geraakt en die een nieuwe kans kregen op een superschool met superleerkrachten. De juf had er een behoorlijke kluif aan en na een dagje invallen in de klas had ik nog meer respect voor haar dan daarvoor. Het was pittig. En Dochter verklapte me laatst dat ze het nooit leuk vond als ik in haar klas inviel, omdat ik haar ‘achtertrok’ ten opzichte van de andere kinderen.

In een poging een en ander op een positieve manier te beïnvloeden, riep de juf van haar klas de ‘kanjer van de dag’ in het leven. Iets wat ik zelf niet inzette in mijn groepen, maar ik herkende het wel. Zo konden kinderen stickers of sterren verdienen en daarmee iets leuks uitzoeken aan het einde van de week. Een beloningssysteem dus. Het werkt meestal maar kort en levert niet wat je beoogt: intrinsieke motivatie.

Hier dus de kanjer van de dag. Elke dag werd aan het eind van de dag een kind als kanjer van de dag gekozen door de juf. Het was bedoeld als een middel om kinderen die moeite hadden zich te gedragen in de pas te krijgen. Het hielp, even. Elke dag was er een ander kind dat blij naar huis ging. Behalve Dochter. Dochter was een makkelijke, aangepaste leerling. Ze deed gelukkig heus weleens ‘stout’ of boos, maar over het algemeen was ze gewoon een gezellige, behulpzame leerling, die nu dagelijks uit school kwam en haar teleurstelling uitte bij mij: ‘Weer niet! En Pietje wel, terwijl hij nooit luistert naar juf en vaak wegloopt uit de klas!’

Het was onbegrijpelijk voor haar, en zo werd iets dat positief bedoeld was voor mijn dochter iets negatiefs. Ze voldeed niet aan iets waarvan ze niet goed wist wat het dan was. Inmiddels wist de hele klas dat er nog maar twee kinderen waren die nog nooit de kanjer van de dag waren geweest en was Dochter verdrietig. Tijd om naar de juf te gaan. De juf schrok, had zich niet gerealiseerd dat iets dat positief bedoeld was, toch negatief kon uitpakken. Dat was natuurlijk nooit haar bedoeling geweest en daar was ik ook vanuit gegaan. De kanjer van de dag verdween stilletjes uit het lokaal. Dochter noemt het zo af en toe nog eens op: ‘Weet je nog? Ik voelde me toen zo klein!’

Ik heb dit voorval gebruikt om goed na te denken over beloningssystemen in de klas. Ik gebruik ze niet.

Mascha Groenman is leerkracht op een basisschool in Bergen en moeder van twee kinderen, waarvan de oudste PDD-NOS en dyslexie heeft en de jongste hoog-/meerbegaafd is. Dit is haar eigen blog.