Opinie: Waarom we de bedoeling van onderwijs uit het oog zijn verloren

3 april 2018

De afgelopen maanden is het debat in het primair onderwijs flink aangewakkerd. Met als mijlpaal en eerste stap: een werkdrukakkoord. Reden om ook door te pakken naar het gesprek over de inhoud van onderwijs, stelt leerkracht Daisy Mertens. Dit artikel werd eerder door Trouw gepubliceerd in geredigeerde vorm.

In veel debatten en in de media is de afgelopen tijd geschetst hoe slecht onze beroepsgroep ervoor staat. Een op de vijf leraren kampt met burn-out problemen, het imago is aangetast en de maatschappij verwacht steeds meer van leerkrachten. Het beroepsbeeld is vervaagd en bovendien daalde het docentschap op de beroepsprestigeladder.

Het gevolg: een lerarentekort. Het percentage aanmeldingen op de Pabo is met 15 procent gestegen. Toch is dat in verhouding tot de vraag naar leerkrachten te weinig. Gezien de impact die zij hebben op de ontwikkeling van kinderen, zou de leerkracht eigenlijk helemaal bovenaan de beroepsprestigeladder moeten staan. Maar er zijn nogal wat obstakels op weg naar die bovenste trede.

Op dit moment is het werk van leerkrachten veelal ingevuld door overheidsbeleid: gepersonaliseerd leren, opbrengstgericht werken en voldoen aan een gemiddelde voor de eindtoets. Heel simpel gezegd: als je zou willen kun je als een robot voor de klas staan. Uitvoerder zijn van de lesmethodes en het curriculum. Zelf niet na hoeven denken, maar volgen wat er voorgeschreven wordt.

De hindernissen zijn er ook al op de Pabo. Tijdens stages wordt er nog te vaak verwacht dat je een kopie wordt van de mentor. Op feestjes en in de publieke opinie bestaat tot op heden het beeld dat je op de opleiding vooral aan het knutselen bent. Er is geen student of leerkracht die gekozen heeft om alleen maar uitvoerder te zijn of neergezet te worden als hobbyist. We willen allemaal een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kinderen. Praktijk, opleiding en beleid zouden daarom beter op elkaar moeten aansluiten.

Een groot probleem is dat het essentiële debat over de bedoeling van onderwijs achterblijft. Er zou duidelijk moeten zijn wat we eigenlijk met ons onderwijs willen bereiken. Hoe helder de taak of functie van een advocaat of arts is, zo mistig is die van een leerkracht. Zijn we nu opvoeders, proberen we kinderen zo hoog mogelijke punten te laten halen of brengen we normen en waarden bij? Of van alles een beetje?

Het is noodzakelijk samen een koers te bepalen en van daaruit het onderwijssysteem revolutionair te veranderen. Pas als de bedoeling van onderwijs helder is kunnen we beleid en curricula daarnaast leggen en het gesprek voeren over waarom er bepaalde keuzes en beslissingen worden genomen. Dan zal ook de Pabo helder hebben waartoe ze studenten opleiden, weet de schoolleider welke koers hij of zij kan aangeven en zal ook de rol van de overheid veranderen.

Onderwijs is complex en het zal niet makkelijk zijn om hier snel een helder antwoord op geven, maar juist daarom hebben we elkaar nodig om het systeem van binnenuit te veranderen.

Laten we samen met iedereen die het onderwijs een warm hart toedraagt doorpakken: het gesprek gaan voeren over de bedoeling van onderwijs en de beleidsagenda’s afstemmen. Daarmee weer betekenis geven aan het prachtige beroep en de rol van de leerkracht.

Als het doel van onderwijs is dat kinderen zich optimaal kunnen vormen tot wereldburgers, zal de leerkracht een andere rol hebben dan wanneer het doel zich beperkt tot hoge resultaten op toetsen. De enige richting die nu wordt aangegeven, is dat de kwaliteit van onderwijs wordt gemeten door cijfers en scores. Iedereen is het er mee eens dat dit niet het belangrijkste doel is. De vraag die overblijft, is waar onderwijs dan wel om draait.

Daisy Mertens was Leraar van het Jaar 2017 en werkt op basisschool de Vuurvogel in Helmond.