Mooi, speciaal onderwijs

4 juni 2018

Nynke Bos keert na een periode in Laos terug in Nederland. Ze mag aan de slag als invalleerkracht op het vso. Eerder gaf ze les aan jongere kinderen, ook uit het speciaal onderwijs, en Nynke kijkt nu met nieuwsgierigheid naar de oudere versies daarvan. 'Hier op het VSO wordt niet meer getrokken aan de AVI’s, geduwd naar een rekentoets, de leerlingen worden klaargestoomd voor ‘de echte wereld’. Per leerling wordt gekeken hoe zij later hun geld kunnen verdienen, of in ieder geval hun tijd kunnen besteden.' Een mooie dag in het vso. 

Ik ben terug uit Laos en werk nu op het Voortgezet Speciaal Onderwijs voor leerlingen met spraak- taalproblemen en/of slechthorendheid. Dezelfde doelgroep als voorheen, maar dan een maatje groter. Zo vaak vroeg ik mij bij leerlingen die de bovenbouw verlieten af; wat gaat daarvan worden, hoe zal het ze vergaan? Nu ga ik dat te weten komen.

Die eerste dag ontroert mij enorm. Het gaat er eigenlijk hetzelfde aan toe als met de jonge leerlingen, ze zijn enkel fysiek een stuk groter wat het bijna aandoenlijk maakt. Dezelfde struikelblokken, dezelfde angsten, dezelfde dikke dossiers, dezelfde stoere jongens met dezelfde kleine hartjes. Hetzelfde enthousiasme om te leren en te werken, dezelfde onmacht als het niet loopt zoals verwacht of gehoopt. Maar dan met de baard in de keel, met brede schouders of brede heupen.

Misschien is deze doelgroep wel nog kwetsbaarder dan die van de jongere leerlingen. Ze zien er uit als normale jongeren waarvan men verwacht dat ze stevig in hun schoenen staan, weten wat ze willen en in ieder geval weten wat ze doen. Hier op het VSO wordt niet meer getrokken aan de AVI’s, geduwd naar een rekentoets, de leerlingen worden klaargestoomd voor ‘de echte wereld’. Per leerling wordt gekeken hoe zij later hun geld kunnen verdienen, of in ieder geval hun tijd kunnen besteden. Ze leren plannen, samenwerken, zich aan afspraken houden, dat alles in de praktische richtingen groen, techniek of koken/schoonmaak.

Die eerste dag ontmoet ik een klas jongeren van rond de achttien jaar. Sepp, die niet durft te praten maar met zijn lieve glimlach iedereen om zijn vinger weet te winden. Ik ontmoet Marijn die zo verdrietig is dat ze morgen niet mee kan zwemmen; het is haar nooit gelukt een zwemdiploma te halen. Max ligt op zijn tafel te wachten tot de dag voorbij is, het liefst met zijn mp3-speler aan. Rosa komt te laat binnen. Ze heeft in de file gestaan en dat zit haar zichtbaar hoog. Ze spreekt in korte zinnen, heeft tranen in haar ogen en heeft haar wapperende handen nauwelijks onder controle. An vertelt uitgebreid over haar vakantie. Ze houdt zich daarbij wel strikt aan haar powerpoint die ze heeft gemaakt over haar Auti-vakantieweek. Marjolein en Fay zijn gewoon blij. Een nieuw schooljaar waarin ze weer fijn stage mogen lopen. In een restaurant, op een kinderboerderij, als ze maar lekker bezig zijn.

Het merendeel van deze leerlingen woont een deel van de week niet thuis maar op de groep. Daar leren ze zelfstandig te wonen. Ze zijn vaak nog eerder op kamers dan hun oudere broers en zussen. ‘Best stoer eigenlijk’, merkt hun mentor op. En dat vinden ze zelf ook!

‘Heb jij een gebruiksaanwijzing?’ vraagt de mentor op een gegeven moment. Aarzelend gaat er een hand omhoog. Het is Marijn: ‘Ik word soms zo druk in mijn hoofd.’ Hoe een leerkracht dat zou kunnen zien en daarmee om moet gaan weet ze niet. Gelukkig weet haar vriendinnetje An dat wel. ‘Dan laat ze haar hoofd hangen en moet je haar gewoon een kwartiertje met rust laten.’ Opgelucht haalt Marijn adem, zo is het precies.

Bij de schrijfopdracht over de vakantie krijgt Thijs het warm. Nee, heet. Hij houdt het bijna niet meer zonder frisse lucht. Hij banjert door het lokaal heen en weer, het raam moet open! Op een rustige afgeschermde werkplek komt hij wat tot rust. Maar het blijft een niet te nemen berg; een brief schrijven over zijn vakantie. De leerkracht maakt tijd voor hem, in kleine stapjes komt hij er wel.

Ik kijk opzij, daar zit Bart. Bart heeft een atlas vast en wrijft ermee over zijn neus. Een half uur lang.

Buiten zie ik afdeling Groen ten strijde gaan, gekleed in overalls en gewapend met snoeischaren. Uit het kooklokaal geurt een appelflappenwalm.

Mooi, speciaal onderwijs. Goed om terug te zijn in Nederland.

Nynke Bos woonde een jaar in Laos met haar gezin. Deze zomer is ze teruggekeerd naar Nederland en momenteel werkt ze als invalleerkracht op het vso.