'Mensen met autisme worden als 'drama' neergezet. Alsof je daarmee niet goed kunt samenleven'

15 september 2014

Hoe worden mensen met autisme in documentaires en films geportretteerd? Peter Boer geeft in zijn blog zijn visie hierop alsook die van zijn zoon. De zeventienjarige jongen heeft een vorm van autisme en zit in de eindexamenklas op een school voor speciaal onderwijs. 'Mensen met autisme worden als 'drama' neergezet. Alsof je daarmee niet goed kunt samenleven.' De blog van Peter.

Mijn zoon is zeventien jaar en groeit op als alle andere leeftijdgenoten. Een puber. En autisme maakt dat echt niet anders. Toen hij zeven jaar was, schreef ik een eerste stukje over hem. Vaak keek ik dan terug naar hoe ik zelf was op die leeftijd.

Mijn zoon vindt dat autisme vaak als een drama wordt voorgesteld. Toen hij naar de Wereld Draait Door keek - er werd gesproken over de film De regels van Matthijs - slaakte hij een diepe zucht. Ook hier weer autisme als drama 'ingevlogen'. Alsof er geen mensen met autisme bestaan waarmee je goed kunt samenleven.

Op een andere avond, enkele weken later, ontving ik een sms’je van een collega. Of ik toevallig ook keek naar de documentaire van Louis Theroux over een groep jongeren met autisme in New Jersey. Direct sms’te ik terug dat ik de documentaire eerder had gezien. Ik zette toch de televisie aan. En jawel, opnieuw het verhaal van jongeren die thuis en op school nauwelijks te handhaven zijn. Ze kunnen niet praten, zijn agressief. Theroux laat in zijn documentaire een wel heel kwetsbare groep zien.

Mijn zoon wilde er niet naar kijken. In zijn ogen zijn het niet de leerlingen met autisme van zijn school voor speciaal onderwijs. Het zijn de meer 'gillende en schreeuwende autisten'. Hij kan zich daarmee niet identificeren. Hij ergert zich er aan hoe buitenstaanders, juist door deze opnames, over autisme denken. Hij denkt dat dit zeker te maken heeft met documentaires als die van Theroux en De Regels van Matthijs. Om het nog maar niet te hebben over de documentaire Het beste voor Kees van filmmaakster Monique Nolte.

Een jaar geleden hield ik in Utrecht in het Louis Hartlooper Complex een inleiding bij de film Extremely Loud & Incredibly Close. De film naar de gelijknamige roman van Jonathan Safran Four. In de film heeft de negenjarige Oskar autisme. Hij is onder meer amateur uitvinder. Hij zegt bij voorbeeld: 'Wat dacht je van een waterketel? Bijvoorbeeld een met een tuit die open en dicht gaat zodra het water gaat koken, als een soort mond, en die een leuk wijsje kan fluiten, of Shakespeare kan citeren. Ik zou een waterketel kunnen uitvinden die voorleest met pappa’s stem, zodat ik er bij in slaap kan vallen.'

Een paar dagen voor de bewuste filmavond oefende ik op mijn inleidende tekst. Aan mijn zoon vroeg ik te luisteren. Hij zuchtte: 'Moet dit? Laat maar horen.' Ik begon: 'Ik vraag de komende 128 minuten niet veel meer van u dan misschien anders te kijken naar de eigenzinnige Oskar.' 128 minuten. Mijn zoon vond het typisch dat ik dat zei.

Tijdens de voorstelling zie ik dat hij van de film geniet. Na afloop zegt hij: 'Je kon het toch niet laten hè?'

Ik: 'Wat bedoel je?'

Hij: 'Dat van die 128 minuten. Zo moet je dat niet zeggen in een inleiding.'

Ik: 'Ja maar het stond er toch.'

Hij: 'Het is raar. Je moet het niet zeggen ook al staat het ergens. Honderd-acht-en-twintig! Kom op! Dan ben je een echte autist! Maar het was wel een mooie film.'

Peter Boer is vader van een zoon met een vorm van autisme. Als auteur debuteerde hij met 'Vol Hoofd, autistische notities' opgevolgd door 'Het Rain Man-cliché'. Ook schreef hij columns voor SpeZiaal, vakblad voor het speciaal onderwijs. Peter publiceert blogs en houdt lezingen over autisme en over zijn werk. Voor meer informatie zie www.peterboer.net en wwwgibbonuitgeefagentschap,nl.