Max Verstappen in een Opel Kadett

22 januari 2021

Ivo Mijland hoort overal het woord leerachterstand opduiken als het gaat over onderwijs en de lockdown. Hij wil nuanceren en stelt vragen: Waar lopen ze op achter? Ten opzichte van wat of wie?

Als het nu over leerachterstand gaat, dan wordt vaak gekeken naar het verschil in leeropbrengst tussen een normaal onderwijsjaar en een onderwijsjaar met meerdere lockdownmaatregelen. In dat perspectief is er – uiteraard – een effect op de leercurve. Dat kun je onderzoeken en bewijzen. Het probleem van zo’n achterstand komt in dit geval op de radar als we een bepaald leerresultaat verwachten.

Maar laten we eens breder kijken, en niet alleen naar hoe het resultaat zou zijn geweest als de scholen opengebleven waren. Laten we kijken wat een kind leert in deze nieuwe werkelijkheid. Je accepteert dan dat er door de lockdown minder resultaat geboekt wordt bij o.a. rekenen en taal, maar kijkt daarnaast naar het hele kind om te onderzoeken op welke terreinen er andere “leerresultaten” geboekt zijn.

Leerlingen konden in de Tweede Wereldoorlog twee jaar niet naar school. Liepen zij een leerachterstand op? Zij misten immers twee jaar onderwijs. Het verschil met nu is dat de context meebewoog met de crisis. Kinderen kwamen allemaal thuis te zitten. Ze gingen niet op Teams, bogen zich niet over hun leerboeken en kregen geen bijles van hun ouders. Er was een totaal nieuwe situatie en school was even geen agendapunt, we zaten in een oorlog. Er werd natuurlijk wel geleerd, ontwikkeld, op andere fronten. Kinderen en ouders maakten ervan wat ze konden.  Na twee jaar gingen de kinderen weer terug naar school.. De draad van twee jaar ervoor werd opgepakt. De boeken gingen open, op de bladzijdes waar ze noodgedwongen gebleven waren in 1943.

In onze prestatiemaatschappij wordt die stilstand niet verdragen en worden er veel inspanningen gepleegd om de schade te beperken. Maar niet iedereen kan evenveel gebruik maken van inhaalpogingen. Het maakt namelijk nogal uit waar je wieg staat en hoe diep de zakken van ouders zijn.

De kinderen die voor de coronacrisis al moeilijk mee konden door hun sociale achtergrond, raken nog verder achterop. En bovendien lopen we het risico dat het zelfvertrouwen van deze groep kinderen in gevaar komt, omdat het kind gaat geloven dat het niet goed genoeg is.

De term leerachterstand in elke onderwijsdiscussie over de lockdown betrekken is uiteindelijk slecht voor leraren en hun leerlingen. Dat wat wel geleerd kan worden onder de omstandigheden van een lockdown, moet goed genoeg zijn. Zowel leraren als leerlingen zullen er bij varen als ze niet meer op hun tenen hoeven te lopen, omdat er bereidheid is toe te geven dat je met een lockdown niet kunt en mag aankomen met exact hetzelfde curriculum.

Aan Max Verstappen vragen in een Opel Kadett de Grand Prix van Monaco te winnen, zou toch ook een rare actie zijn? Laten we in dat kader afspreken dat leerlingen en hun leraren het recht hebben om tijdelijk minder gas te geven, immers: dat kan ook niet andes in een Opel Kadett. Zodra het circuit weer opengaat kunnen we dan de balans opmaken. Een balans die niet is gebaseerd op wat we zonder lockdown gehaald zouden moeten hebben, maar een waarin we kijken naar wat we ondanks de lockdown samen wél bereikt hebben.

Ivo Mijland is onderwijsauteur en coach.