Masscheleins pedagogiek en gelijke kansen: ‘Talent bepaalt je plek in de maatschappij, dat is een discours dat zeer gevaarlijk is.’

11 mei 2023

‘Talent bepaalt je plek in de maatschappij, dat is een discours dat zeer gevaarlijk is.’ Jan Masschelein (KU Leuven, Laboratorium voor Educatie en Samenleving) waarschuwt in deze korte video voor de neiging om in onderwijs te selecteren op talenten. En daarmee de illusie te krijgen dat je aan gelijke kansen werkt. ‘Ik denk dat daarmee de ene ongelijkheid door de andere vervangen wordt.’

Hieronder de transcriptie van de video, één uit een serie van vier met emeritus professor Jan Masschelein. Ze verschenen op Cultuurkuur, een online platform voor leerkrachten en culturele organisaties en initiatief van de Vlaamse overheid.

Gelijke kansen, Wij zeggen allemaal: het kan niet zijn dat de plaats waar je wieg staat, je sociale plaats bepaalt. Dat mogen we niet accepteren. Dus de 'sociale ongelijkheid' die daarin aanwezig is, die mag niet de plaats in de samenleving bepalen. Het is jouw talent die dat bepaalt. Zo is nu het onderwijssysteem georganiseerd. Jouw talent bepaalt waar je in de samenleving terechtkomt. Ik denk dat daarmee de ene ongelijkheid door de andere vervangen wordt.

De sociale ongelijkheid, die accepteren we niet. Maar de ongelijkheid blijft op deze manier bestaan. Sterker, nu hebben we zelfs een rechtvaardiging voor de ongelijkheid. Want er zijn verschillende talenten. Het is eigenlijk onmogelijk om daar een discussie over te voeren. Het wordt een individuele aangelegenheid in plaats van een sociale strijd. We hoeven er daarmee ook geen (politieke) discussie samen meer over te voeren

De sociale ongelijkheid, die accepteren we niet. Maar de ongelijkheid blijft op deze manier bestaan.''

Het is jouw individuele talent dat nu gaat bepalen waar je in de maatschappij terechtkomt. Daar hoeft niks meer over gezegd te worden. Het is daarmee jouw eigen schuld. Tja, dat is ongelijkheid bestendigen. Je wekt de indruk dat die ongelijkheid natuurlijk is. Want bij een talent hebben wij meteen de neiging om te denken: dat is aangeboren. Dus eigenlijk maak je van de ongelijkheid een natuurlijke orde. Het heeft niks meer te maken met sociale klassen, met sociale strijd, met geschiedenis. Het heeft alleen nog te maken met jou en dat je zo geboren bent. Dat is onmiddellijk de connotatie die men maakt.

Dus de ongelijkheid wordt zo gerechtvaardigd. Want die ongelijkheid in talent, daarmee wordt een kind al dan niet toegelaten door de school. Dus we hebben scholen zodanig veranderd dat het beter aansluit bij talenten. En dan valt er over niks meer te debateren. Je hebt in de school de kans gekregen om uw talent te ontwikkelen, dus je moet nu niet meer komen klagen.

Alle afleveringen uit de serie

• Masscheleins pedagogiek en de liefde voor het vak: 'Onderwijs gaat over het mee delen van de wereld'
• Masscheleins pedagogiek en de onwetende meester: ‘Ben je bereid om de controle in zekere zin op te geven?’
• Jan Masschelein en de gerichtheid van de leraar: ‘Het object van de pedagoog is niet het kind, maar is de pedagoog zelf.’
• Masscheleins pedagogiek en gelijke kansen: ‘Talent bepaalt je plek in de maatschappij, dat is een discours dat zeer gevaarlijk is.’

Bijdrage aan pedagogisch canon: Jan Masschelein en het kritisch pedagogisch denken als een tocht die ons de wereld invoert